تصمیم گیری های چند معیاره فازی (FMCDM)

در تصمیم گیری های چند معیاره کلاسیک سعی می شود که تأثیر عوامل مختلف در تصمیم گیری با بهره گرفتن از مفاهیم ریاضی محاسبه شود. اما بیان بسیاری از عوامل با منطق ریاضی کلاسیک امکان پذیر نیست. از طرف دیگر همیشه در دنیای واقعی عدم قطعیت وجود داشته و شرایط نامطمئن، همواره در مراحل مختلف مطالعه و بررسی یک مسأله وجود دارد. بنابراین در بسیاری از موارد، تمام و یا قسمتی از داده های یک مسأله تصمیم گیری چند معیاره، فازی هستند. در این صورت اگر مسأله با بهره گرفتن از داده های قطعی مدل فرموله شود، جواب درست و دقیقی به دست نخواهد آمد و در نتیجه گزینه ارجح انتخاب نخواهد شد. در چنین تصمیم گیری های غیر دقیقی نمی توان به هدف و مقصود مورد نظر دست یافت. لذا در مدل های تصمیم گیری که داده های آن تصادفی یا فازی هستند، باید با وجود محاسبات و عملیات بیشتر به طور منطقی و دقیق برخورد کرده و عدم قطعیت را در مدل تصمیم گیری لحاظ کرد. عدم قطعیت در مسائل تصمیم گیری به وسیله تئوری مجموعه های فازی انجام می شود (عطائی، 1389).

2-15- مروری بر مفاهیم و تعاریف تئوری فازی:

واژه فازی در فرهنگ لغت آکسفورد به معنی مبهم، گنگ، نا دقیق و نا مشخص تعریف شده است. اصل تئوری فازی بیان می کند که همه چیز نسبی است. تئوری مجموعه های فازی تحلیل شرایطی از تصمیم گیری است که داده های جمع آوری شده از نوع مبهم و گنگ باشد. مهم ترین خصوصیت این تئوری، نزدیک کردن منطق ریاضی به انسان است. سیستم های طراحی شده بر اساس منطق ریاضی نیز با به کارگیری منطق فازی هوشمندتر عمل می کنند. منظور از منطق فازی توانایی استدلال با مجموعه های فازی است (فرجی، 1381).

نظریه فازی در سال 1965 توسط پرفسور لطفی عسگرزاده، دانشمند ایرانی تبار و استاد دانشگاه برکلی آمریکا عرضه شد. این نظریه از زمان ارائه تا کنون گسترش و تعمیق زیادی یافته و کاربردهای گوناگونی در زمینه های مختلف پیدا کرده است. نظریه فازی برای اقدام در شرایط عدم اطمینان است. این نظریه قادر است بسیاری از مفاهیم، متغیرها و سیستم هایی را که نادقیق و مبهم هستند، چنانچه در عالم واقع در اکثر موارد چنین است را به شکل ریاضی درآورده و زمینه را برای استدلال، کنترل و تصمیم گیری در شرایط عدم اطمینان فراهم آورد (مومنی، 1387). در ادامه به توضیح مفاهیم اصلی نظریه مجموعه های فازی پرداخته می شود.

2-15-1- مجموعه های فازی

مجموعه های فازی در ریاضیات جدید به مجموعه هایی اطلاق می شوند که عضویت بعضی یا تمام اعضا کاملاً روشن و مشخص نیست و عناصر آن به طور نسبی متعلق به آن مجموعه هستند. یک مجموعه فازی تعمیم یک مجموعه کلاسیک است که اجازه می دهد تا تعلق هر مقداری را در بازه [1و0] اختیار کند. مبنای ریاضیات کلاسیک، منطق ارسطویی است که در آن پدیده های مختلف تنها دو جنبه دارند “درست یا نادرست” یا “صفر یا یک". در منطق ارسطویی، حالت میانه ای وجود ندارد و شیوه استدلال، قطعی و صریح است. از طرف دیگر ریاضیات فازی بر پایه استدلال تقریبی بنا شده که منطبق با طبیعت و سرشت سیستم های انسانی است. در این نوع استدلال حالت های صفر و یک تنها مرزهای استدلال را بیان می کنند (عطایی، 1389).

      [1] Fuzzy Multiple Criteria Decision  Making