کنیم . در نتیجه ، هدف اصلی تربیت اخلاقی رشد و شکوفایی عقل است .( شفیلد ، ترجمه سرمد ،۱۳۷۵ ، ص۵۶ )
روسو خواست و تمایلات طبیعی انسان را بنیاد مناسبی برای اخلاق می داند و از نظر او محرک انسان طبیعی حب ذات است . ( روسو ، ترجمه زیرک زاده ، ۱۳۸۲ ، ص۸۱ – ۸۳ )
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

شلر معتقد است که اساس معرفت اخلاقی، عاطفه است و عشق است که هستی از او تجلّی می یابد.( صانعی ، ۱۳۶۸ ، ص ۱۹۸ – ۲۰۵)
ماکس شلر معتقد است که عاطفه می تواند باعث شناخت جهان شود و همین شناخت موجب تحریک فعالیت های عقل می شود . تعقل عملی اولیه نیست ، بلکه عاطفه قبل از عقل ، گرایش به شناختن ارزش هایی دارد که دارای قلمرو ویژه خود هستند وبه صورت موضوع شناخت در می آیند . ( ذاکرزاده ، ۱۳۸۷ ، ص ۱۱۸ )
شلر عاطفه را نوعی شناخت تلقی می کند که می تواند امکان شناخت امر مطلق را فراهم آورد و همچنین آن را اساسی ترین رابطه هستی و عامل اصلی تشخیص ارزش می داند . ( همان ، ص ۷۹ – ۸۴ )
بر همین اساس معتقد است که اگر انسان فقط دارای عقل باشد ، نمی تواند ارزش چیزهارا درک کند در نتیجه شناخت کل امور بر اساس عاطفه فراهم است .( همان ، ص ۱۲۲)
رهنما در پژوهشی که پیرامون تجزیه و تحلیل خاستگاه ها ، غایات و روش های تربیت اخلاقی از دیدگاه کانت و خواجه نصیر الدین طوسی انجام داده چنین نتیجه گیری می کند که : از دیدگاه کانت و خواجه نصیر الدین طوسی خرد خاستگاه اصلی تربیت اخلاقی است و هدف اصلی تربیت اخلاقی خواجه سعادت و از دیدگاه کانت پیروی اخلاقی است و در زمینه روش های تربیت اخلاقی بیشترین شباهت و در زمینه هدف های تربیت اخلاقی بیشترین تفاوت دیده می شود .
بی شک استاد مطهری در گستره ی اندیشه و آراء خود که متأثر از اندیشه های ناب اسلامی است نسبت به نقش و جایگاه عقل و عاطفه در تربیت اخلاقی واقف بوده است لذا تلاش این پژوهش برآن است که به بررسی جایگاه عقل و عاطفه در تربیت اخلاقی از دیدگاه استاد مطهری بپردازد .
۱-۳- اهمّیّت و ضرورت تحقیق
یکی از مسائل مهم، که تعلیم و تربیت معاصر با آن رو به‏روست، مسئله ی تربیت اخلاقی است . اهمّیّت تربیت اخلاقی در نظام‌های آموزشی و پرورشی، امری بدیهی و غیر قابل انکار است. اصولاً اخلاق و تربیت اخلاقی، یکی از ارکان اساسی فرهنگ بشری را تشکیل می‏دهد. به نظر می‌رسد، در حوزه ی تعلیم و تربیت یکی از مهم‌ترین، تأثیرگذارترین و در عین حال، دشوارترین مباحث، تربیت اخلاقی و اخلاقی بارآوردن کودکان است. عقل و عاطفه نیز که دو بعد از ابعاد مهم تربیت اخلاقی هستند هر یک جایگاه خاصی را در تربیت اخلاقی دارند . آدمی با ابزار عقل ، سعادت دنیا و آخرت را اختیار کرده و حق و باطل و زشت و زیبا ، درست و نادرست را می سنجد . عواطف عالی انسان نیز نقشه کامل و آگاهانه و مدبرانه و عالمانه رفتار انسان در مقابل ادراکات عمیق قلبی و شهودی است . و عقل ارزشی و رشد یافته در وجود انسان فرهیخته ، هدایتگر و طراح این نقشه برای بروز عاطفه در انسان می باشد . عاطفه اکسیر تعلیم و تربیت اسلامی و اکسیر حیات در جامعه انسانی می باشد .عاطفه‌ از ارزیابی‌ و موضعگیری‌ قلب‌ در برابر ادراکات‌ قلبی‌ پدید می‌آید و زبان‌ و رفتار قلب‌ است‌ و نقش‌ اصلی‌ در رفتار انسان‌ را دارد‌. به عبارت دیگر، سازندگی درونی انسان و اصلاح و تهذیب نفس او در سعادت فردی، اجتماعی، دنیوی و اخروی او نقش بسزایی دارد، به طوری که اگر انسان تمامی علوم را تحصیل کند و کلیه نیروهای طبیعت را به تسخیر خویش در آورد، اما از تسخیر درون و تسلط بر نفس خود ناتوان باشد، از رسیدن به سعادت و نیل به کمال باز می‌ماند. تمامی پیشرفت‌های علمی و صنعتی در صورتی که با اصلاح درون انسان همراه نباشد، کاخ‌های سر به فلک کشیده‏ای را می‌مانند که بر فراز قله آتشفشان بنا شده باشد. از این‌رو، تربیت روحی و اخلاقی انسان و «برنامه انسان‌سازی» برای هر جامعه‌ای امری حیاتی است. با وجود این، نگاهی به اوضاع جوامع بشری نشان می‌دهد آنچه قبل از همه به دست فراموشی سپرده شده، تربیت اخلاقی و معنوی انسان است.
انسان شدن آدمی، در گروه رسیدن به قلمرو اخلاق و بازشناسی نیک از بد است. به همین دلیل، در قلمرو اخلاق و تربیت اخلاقی، دیدگاه‌های متفاوتی به وجود آمده است. با این همه، با اینکه بشر امروزی در
عرصه‌های گوناگون، به ویژه در قلمرو علم و فن‌آوری به موفقیت‌های چشم‌گیر دست‏ یافته است، اما در مقوله «اخلاق » و «تربیت اخلاقی» با چالش‌ها و مشکلات زیادی دست به گریبان است. وجود مسایل و چالش‌های
گوناگون غیر اخلاقی در جوامع بشری، پرداختن به دیدگاه‌ها و اندیشه‌های جدید و تلاش برای حلّ کردن این مسایل را ضروری می کند .
پژوهش حاضر از چند جهت حائز اهمّیّت است که می توان آنها را در موارد زیر ملاحظه کرد :
۱ – نقش اساسی تربیت اخلاقی در زندگی انسان
۲ – اهمّیّت و جایگاه عقل و عاطفه در تربیت اخلاقی در بیانات استاد مطهری . باشد که ، نتایج این پژوهش دست اندر کاران تعلیم وتربیت را در طراحی الگوی مناسب برای تربیت اخلاقی کودکان و نوجوانان یاری نماید .

1. 1. اهداف تحقیق

هدف کلی : بررسی جایگاه عقل و عاطفه در تربیت اخلاقی از دیدگاه استاد مطهری
اهداف جزئی :
۱ – بررسی جایگاه عقل در تربیت اخلاقی از دیدگاه استاد مطهری
۲ – بررسی جایگاه عاطفه در تربیت اخلاقی از دیدگاه استاد مطهری

1. 1. سؤالات تحقیق

سؤال اصلی : جایگاه عقل و عاطفه در تربیت اخلاقی از دیدگاه استاد مطهری چیست ؟
سؤالات فرعی :
ا- جایگاه عقل در تربیت اخلاقی از دیدگاه استاد مطهری چیست ؟
۲- جایگاه عاطفه در تربیت اخلاقی از دیدگاه استاد مطهری چیست ؟
۱-۶-تعریف اصطلاحات:
عقل
از گذشته دور تاکنون عقل در معانی مختلفی چون (( غریزه )) (( علوم ضروری )) (( علوم حاصل از تجربه )) و (( قّوت غریزه عقل )) به کار برده شده است و در تقسیم بندیهایی ، آن را تحت عنوان (( عقل طبیعی و
اکتسابی )) و (( عقل به معنای اعم و فاهمه و عقل به معنای اخص یا محض )) مطرح کرده اند . در تعریف عقل می آورند : « عقل عبارت است از نیروی مجردی که در انسان وجود دارد و می تواند مبدأ صدور احکام
کلی باشد و آدمی به وسیله آن میان صلاح وفساد و میان حق و باطل و میان راست و دروغ فرق می گذارد». (طباطبائی ،ترجمه موسوی ، ۱۳۶۵ ،ج۷ ، ص۱۱۹ )
عقل : قوه تشخیص امور صالح از فاسد در زندگی مادی و معنوی ( مربوط به عقل نظری ) و سپس ، ضبط و حبس نفس بر اساس این شناخت ( مربوط به عقل عملی ) است . ( بهشتی ، ۱۳۸۶ ، ص۴۹ )
منظور از عقل به صورت منبعی از منابع تعلیم وتربیت اسلامی عبارت از آن استعداد و یا نیرویی است که به وسیله آن ، انسان حقیقت را از خطا ، حق را از باطل ، سره از ناسره ویا درست از نادرست تشخیص می دهد و به شناخت و معرفت کلی می رسد . ( حسینی ، ۱۳۷۹ ، ص ۳۴ )
عاطفه :
برای عاطفه تعاریف گوناگونی ذکر شده و هر یک از زاویه خاص به آن نگریسته اند . امّا بسیاری از آنها مفهوم عام و گسترده ای برای عواطف در نظر گرفته اند ، که هیجانات و تمایلات و انگیزه ها را در خود جای می دهد .
۱-عاطفه مؤنث عاطف است و عاطف به کسر طا به معنای مایل و برگرداننده و مهربانی کننده و مهربان می باشد و همچنین به معنای مهر ، علاقه ، خویشی و قرابت و شفقت هم بکار برده می شود . این لغت عربی و جمع آن عاطف یا عواطف می باشد . ( عمید ، ۱۳۶۲، ص ۷۲۴ )
۲- در فرهنگ نوین معانی متعددی برای کلمه عاطفه همچون ، تمایل شدن ، خم شدن ، ربط و پیوند دادن ، همدردی و همفکری کردن ، انعطاف پذیری ، میل و رغبت ، محبت و مهربانی و دلسوزی بیان گردیده .
همچنین عاطفه به معنی احساس و حس همنوعی و شعور و دریافت و درک درونی می باشد .( به نقل از یار محمدیان ، ۱۳۷۱ ، ص ۹)
استعدادی است نفسانی که صاحب خود را به درک انفعالات وجدانی خاص و داشتن رفتار معینی در مقابل یک شیء ، یک شخص یا یک جامعه یا به فکر معینی بر می انگیزد . پس در عاطفه هم انفعال وجود دارد ،