تعاملات اجتماعی

براساس هرم نیازهای انسانی مازلو(1954)، احتیاجات افراد به دو گروه تقسیم می‏شود، دسته نخست نیازهای مادی و جسمانی است که در صورت ارضای این دسته، طیف دیگری از نیازها مطرح می‏شود که به بعد روحی و روانی زندگی انسان باز می‏گردد. بر این اساس یکی از نیازهای فطری انسانها (از جمله شهروندان ) نیاز به برقراری تعاملات و روابط اجتماعی است. بدین ترتیب از تعاملات و روابط اجتماعی هم به عنوان یک نیاز فطری و هم وسیله‏ای برای ارضای نیازهای دیگر نام برده می‏شود. به طوری که انسان بدون برقراری روابط اجتماعی قادر به زیستن نمی‏باشد(رفیع پور، 1382 ). هرگاه عملی از شخصی سر زند که با پاسخ از سوی فرد دیگر همراه باشد، اصطلاحاً به این عمل متقابل دوسویه، تعامل اجتماعی یا کنش متقابل اجتماعی گفته می‏شود. دراین صورت میان این دو شخص، یک رابطه اجتماعی برقرار می‏شود (فیلدینگ آگ برن و نیم کوف،1380). ساده‏ترین عنصر زندگی مشترک انسانی، کنش اجتماعی است. کنش اجتماعی، سلسله حرکات بارزی است که انسان برای دستیابی به هدفی نسبت به انسانی دیگر انجام می‏دهد. افراد به برقراری رابطه اجتماعی نیاز ذاتی دارند و به همین دلیل موقعیت‏هایی فراهم می‏آورند تا بتوانند رابطه اجتماعی خود را تجربه کنند. رابطه اجتماعی در فضا اتفاق می‏افتد . بنابراین فضا مجموعه‏ای از روابط اجتماعی میان گروه ومکان خاص را در بر می‏گیرد. نوع روابطی که در فضا برقرار می‏شود و شدت آن، به فضا معنی می‏دهد (طالبی،1383). پیاده‏راها محل حضور همه شهروندان و مشارکت آنان در زندگی جمعی‏شان می‏باشد. این فضاها در مقیاس همه شهر عمل کرده و می‏بایست پذیرای گروه های مختلفی از شهروندان باشد. در آنجا شهروندان در یک رابطه تعاملی با یکدیگر، باهم بودن را آموخته و برای ارتقای حیات جمعی می‏کوشند (پاکزاد،1386). همانگونه که برای شکل گیری خانواده نیاز به مکانی مانند خانه است، جامعه نیز برای شکل‏گیری نیاز به محلّی دارد که ارتباطات جمعی در آن شکل گیرد و فرصتی برای تعاملات اجتماعی فراهم شود. اگرچه شاید برای این امر نیاز به ساختار و کالبد مشخّصی در مکانی خاص نباشد، اما به فضاهایی در شهر نیازمندیم تا به مکان شخصیّت و هویّت بخشد و در ساکنان حس تعلّق به مکان را ایجاد کند و آن ها را جذب نماید (اشرافی،49:1386).

بخش مهمی از تعاملات اجتماعی و فرهنگی در فضاهای شهری محقّق می شود، بنابراین نقش فضاهای پیادۀ شهری در تقویت بنیان های اجتماعی و فرهنگی شهر اهمیّت بسیاری دارند. در این میان، پیاده‏راها معابری دارای نقش اجتماعی عمده هستند که می‏توانند شور و سرزندگی را به فضاهای شهری آوردند و مردم را به حضور داوطلبانه در شهر تشویق کنند. بنابراین آزادی عمل انسان پیاده برای توقف، مکث، تغییر جهت و تماس مستقیم با دیگران بسیار زیاد است. فضاهای پیاده مدار، با توجّه به ماهیّت شان از نظر ادراک هویّت فضایی، احساس تعلّق به محیط و دریافت زیبایی، از اهمیّت اساسی برخوردارند و با جذب طیف وسیعی از گروه های اجتماعی، حس هم گرایی، تعامل مستقیم شهروندان را با وجود بینش‏ها، احساس ها، خواسته ها و گرایش های مختلف تقویت می‏کند (قربانی، جام کسری، 1389: 60- 62 )

تعامل اجتماعی و فضاهای باز شهری

تعاملات متقابل ر ودر رو شالوده اصلی همه شکل‏های کنش متقابل اجتماعی است . کنش متقابل روزمره به روابط و مناسبات ظریف میان آنچه در قالب کلمات بیان می‏کنیم و آنچه از طریق صور پرشمار ارتباط غیرکلامی به دیگران انتقال می‏دهیم، بستگی دارد. بنابراین به طور کلی انواع مختلف کنش‏های متقابل اجتماعی را می‏توان به دو دسته ارتباطات کلامی و ارتباطات غیرکلامی(یا زبان بدن )تقسیم نمود (گیدنز، 1390: 120).

روابط متقابل اجتماعی موضوع بسیاری از پژوهش های شهری -جامعه شناختی بوده است که ا گر چه چارچوب فیزیکی شهر تأثیری مستقیم بر روی کیفیت، محتوا و شدت ارتباطات اجتماعی ندارد، اما معماران و برنامه ریزان می توانند بر امکان ملاقات، دیدن و شنیدن مؤثربوده و نقطه آغازینی برای دیگر اشکال ارتباط فراهم آورند. وی با تقسیم مجموعه فعالیت‏های جاری در فضای باز به سه دسته فعالیت‏های اختیاری (مانند پیادروی، تماشای جنب وجوش زندگی و…)، ضروری  (مانند منتظر اتوبوس ماندن، رفتن به مدرسه یا سرکار و… ) و اجتماعی  ^[8](مانند دیدارها، گپ وگفت های کوتاه و انواع فعالیت های گروهی و جمعی)   مدل مناسبی برای تحلیل فعالیت های جاری در فضاهای باز شهری ارائه داده است. در حالی که فعالیت های ضروری کمترین تأثیرپذیری را از محیط دارند، فعالیت های اختیاری، بیشتر از گروه های دیگر به شرایط فیزیکی خارجی وابسته اند. فعالیت های اجتماعی بیش از هر چیز وابسته به حضور دیگران در فضاهای عمومی می‏باشند. فرا گیرترین حالت فعالیت اجتماعی، ارتباطات منفعل مانند دیدن ساده و یا گوش دادن به مردم است. به این گونه فعالیت ها، فعالیت های برآیندی[9] نیز می توان گفت چرا که ناشی از پیوند دو فعالیت دیگر هستند هرچه فضای بیرونی دارای کیفیت مناسبت‏ری باشد، فعالیت‏های انتخابی به تناوب افزایش یافته و در پی آن فعالیت های اجتماعی به نحو قابل توجهی رو به افزایش می‏نهند (Gehl,2002).

جدول (۲- ۹) موارد مؤثر در میزان تعاملات اجتماعی را براساس مرور ادبیات موضوع نشان می‏دهد (فیضی و اسدپور، 1391: 14-3).

جدول (2- 10): عوامل مؤثر در میزان تعاملات اجتماعی شهروندان در فضای شهری

face to face

Social Interaction

verbal communication

non-verbal communication

body language

optional activities

necessary activities

social activities

resultant

- اندیشه‏ های تاثیرگذار بر پیاده‏راها

از میان اندیشمندان تاثیرگذار بر پیاده‏راها، جیکوبز با انتقاد از تفکر مدرنیستی در رابطه با خیابان، بر اهمیت پیاده‏راها تأ کید دارد. گوردن کالن نیز در کتاب منظر شهری به تأیید جیکوبز و بر خلاف نظر معماران مدرنیست ، محیط شهری را در صورتی مطلوب می‏داند که حضور انسان به صورت پیاده در شهرها ممکن و مقیاس شهرها نیز مقیاس انسانی باشد(کالن،1377). راب کریر (1979) در کتاب فضای شهری، ساختار شهر را متشکل از خیابان و میدان می‏داند و به نقش اجتماعی خیابان و نظارت اجتماعی در خیابان از سوی مردم توجه بیشتری دارد .او به لزوم نماسازی جداره‏های خیابان و رعایت مقیاس انسانی در فضای خیابان نیز توجه می‏کند. وی معتقد به اهمیت ارز شهای کلاسیک سنتی در کنار نیاز های معاصر بوده و از مخالفان شهرسازی مدرن است. در نهایت می‏توان گفت پیاده‏راها، محل حضور همه شهروندان و مشارکت آنان در زندگی جمع یشان می‏باشد. این فضاها در مقیاس همه شهرعمل کرده و پذیرای گروه‏های مختلفی از شهروندان می‏باشند و علاوه بر نقش ارتباطی و دسترسی، مکانی امن و راحت برای تماس اجتماعی، گردش و تماشا و … فراهم می‏آورند. در این راستا، کاربردهای پیاده‏راها از دید اندیشمندان به شرح ذیل می‏باشد : پیاده‏راه‏ ابزاری برای بهبود اقتصاد شهری، سلامت اجتماعی و کیفیت زیست محیطی محسوب می‏شود .به تعبیر دیگر پیاده‏راها در فضای شهری، مکا نهایی برای تقویت ارتباطات، فعال بودن حواس غیربصری، درک محیط از طریق حواس و تجدید حیات مدنی مراکز شهری می‏باشند(ملک،1385 ).

این مکانها در درازمدت به فضاهایی به منظور ایجاد حس مکان و امنیت محیط و عابرین پیاده، ایجاد حس مشارکت و حضور فعال افراد و گروه ها در تصمیم‏ گیری و اجرا و حس مسئولیت و وابستگی بیشتر به محیط تبدیل شده‏اند(فرزبود، 1384) .به عقیده پاکزاد پیاده‏مدار بودن فضا می‏تواند زندگی و سرزندگی را به مناطق مرکزی شهر آورده و مردم را تشویق به حضور داوطلبانه در شهر کند که این امر باعث ارتقای سطح اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی و نیز بهبود کیفیت زیست محیطی منطقه و یا شهر می‏شود .در پیاده‏راها، آزادی عمل انسان پیاده برای توقف، مکث، تغییر جهت و تماس مستقیم با دیگران بسیار زیاد است. از این رو شهروندان به تدریج به حضور در شهر وانجام فعالیت‏های مدنی عادت کرده و زمان بیشتری را در فضاهای شهری می‏گذرانند. به نظر جیکوبز (1992) خیابا نها و پیاده راه‏ها مهمترین مکانهای عمومی یک شهرند. در جدول زیر، ایده‏های مهمترین نظریه‏پردازان با تأکید بر حرکت در فضای شهری و گسترش پیاده‏مداری نمایش داده شده است (عباس زاده و تمری، 1392: 10-1).

جدول (2- 11): نظریه پردازان و مفاهیم موثر در پیاده مداری

(مأخذ:کاشانی‏جو،1389)

2-27- صاحبنظران با رویکرد تقویت تعاملات اجتماعی

یکی از نظریه پردازان عرصه عمومی حنا آرنت می باشد که کتاب شرایط انسانی را در سال 1958 تالیف نموده است .او، مشوق برونگری و زندگی سیاسی و اجتماعی است که در آن قلمرو عمومی نقش اصلی را بازی می کند. آرنت فضا را در دو معنا؛ فضای حضور در میان دیگران و فضای مابین دیگران تحلیل کرده تا درکی جامع از قلمروی عمومی سیاست و همین طور فضای عمومی کالبدی شهر فراهم کرده باشد. هماهنگی مردم و اشیا در تحلیل و پذیرش این مطلب که روابط اجتماعی به واسطه اشیا شکل می‏گیرد، نکته کلیدی است که در تحلیل آرنت درباره فضای عمومی آمده است (مدنی پور، 198:1387). جین جیکوبز روزنامه نگار و صاحبنظر برجسته مسائل شهری در کتاب مرگ و حیات شهرهای بزرگ آمریکای ی بر نقش فضاهای عمومی شهری در ایجاد تعاملات اجتماعی تاکید می نماید. به باور او آنچه از یک شهر بیشتر به ذهن می ماند فضاهای عمومی شهر بویژه خیابان ها و پیاده روهای آن می باشند. جیکوبز اشاره می کند که افزایش نشست و برخاست و امنیت پیاده‏رو تأثیر وارونه ای بر جدایی و تبعیض نژادی دارد (پاکزاد،1386: 135). بنابراین، پیاده روها باید سر زنده باشند برای آن که بتوانند ساکنان بیش تری را به خود  جلب کنند (Jacobs,1993,32).  همچنین، از نظر او برای سرزنده نگه داشتن خیابان باید اندازه خاصی عابر، در پیاده روهای آن حضور داشته باشد و البته تراکم بالا را به تنهایی برای سرزندگی کافی نمی‏داند.

دیگر نظریه پرداز برجسته ای که البته بدون اینکه معمار یا شهرساز باشد در حوزه مسائل اجتماعی و رفتارشناسی در فضاهای شهری تاثیرگذار بوده، ویلیام وایت می باشد . در نظر او رفتار مردم در فضاهای شهری بصورتی عجیب غیرقابل پیش بینی است و آنچه بیش از هر عامل دیگری مردم را به خود جذب می‏نماید حضور سایر افراد در فضا است.

یان گل، معمار و شهرساز دانمارکی است که محور اصلی پژوهش های خود را بر روی تعامل مسائل جامعه شناسی و روانشناسی با فضاهای همگانی شهری متمرکز نموده و از دهه 1970 در طول در حدود سه دهه بیش از چندین کتاب در این ارتباط تالیف نموده است.  به باور او جذابیت یک شهر را می‏توان با توجه به انبوه مردمی که در فضاهای همگانی آن گرد می آیند و وقت خودشان را در آن جا می‏گذارنند، شناسایی کرد (پاکزاد، 1386: 437).

نظریه پردازان با تاکید بر حرکت و گسترش پیاده مداری در فضای شهری

نظریه شهر صنعتی تونی گارنیه که در ابتدای قرن بیستم ارائه شد جزو اولین طرح ها پس از انقلاب صنعتی است که به عابران پیاده توجه نشان داده است . براساس پیشنهاد گارنیه حداقل نیمی از زمین‏های بخش مسکونی می بایست به فضای سبز اختصاص داده شوند، شبکه پیاده روها از داخل این فضاهای سبز عبور می کند و در تمامی سطح شهر پخش می شود.  گارنیه با خیابان‏های دالانی مخالفت کرده و بر تامین آفتاب و هوای کافی برای ساختمان‏ها و همچنین حفاظت آب و هوایی پیاده ها تاکید نمود (اوستروفسکی، 1371: 47).

اشپرای رگن دیگر صاحب‏نظری است که در اوسط دهه 1960 بر نقش حرکت پیاده در فضاهای شهری تاکید داشته است .تمرکز اصلی رگن بر روی طراحی شهری است .از نظر او فضای شهری محل تمرکز فعالیت‏ها است و اینکه با ایجاد فضای باز بصورت عامل مکمل می توان از سختی و رسمی بودن فضاهای شهری کاست .او همچنین از پیاده‏روی بعنوان معیار مقیاس مناسب در طراحی شهری و ایجاد کننده بیشترین سطح تماس با یک مکان که برای هرگونه قرارگاه انسانی بسیار ضروری است نام می برد .(Speiregen, 1960, 72)

دیگر نظریه پرداز دهه1970 ، لارنس هالپرین می باشد که دغدغه اصلی او تنظیم موزون انواع حرکت ها در شهر است .او پویایی و تکاپوی زندگی شهری را وابسته به ساختار حرکتی آن معرفی می نماید و در این میان، تنها حرکت را به شکل انسانی (سواره یا پیاده) منحصر ندانسته و حتی جابجایی پرندگان و حیوانات و تغییر فصول را نیز موثر می داند .هالپرین معتقد به ضرورت حذف خودرو و جایگزینی و گسترش سامانه حمل و نقل همگانی تندرو و راحت بوده و بر استفاده از ترازهای ارتفاعی مختلف جهت متمایز کردن سرعت های متفاوت (همانند ایده تقاطع ناهمسطح اوژن انارد)، کیفیت بی بدیل حرکت پیاده و تاثیر کف‏سازی بر آن تاکید می نماید. او همچنین با اشاره به بعد سوم شهر، از تغییر ارتفاع در سطح بعنوان عامل کیفیت بخشی به تجربه پیاده روی نام می‏برد (Halprin,1972:116).

ادموند بیکن صاحبنظر برجسته مسائل شهری است که اثر مشهور او با نام طراحی شهرها کماکان یکی از منابع قابل اتکا و کاربردی می باشد. تمرکز اصلی بیکن بر بازشناخت ساختار شهرها و نظامهای حرکتی است.  به باور او، تنها با حرکت پیوسته در فضا است که می توان آن را تجربه نمود و چنین تجربه ای تنها دیداری نبوده بلکه برای ادراک فضا، تمام اندام های حسی و احساسات انسان درگیر می شوند. توجه اصلی بیکن بر فضاست و از نظر وی توده و فضا دو عنصر اصلی معماری هستند و جوهر طراحی، پیوند دوسویه این دو است (بیکن، 15:1376). بیکن در تبیین مفهوم نظامهای حرکتی شهر، به عنوان گذرگاه یا مسیرهایی که شهروندان در آن آمد و شد می کنند، توجه به سه مفهوم رابطه توده و فضا ، تداوم تجربه و تداوم های هم زمان (به معنای تداوم تجربه فضا بر پایه زنجیره ای از نظام های حرکتی دید با سرعت ها و شیوه های گوناگون که هریک با بقیه، پیوندی دو سویه دارد) را ضروری می دانست.  به نظر او، طراح شهری باید به طور هم هنگام، سرعت های مختلف حرکت مؤثر بر ادراک را در نظر داشته باشد و فرم هایی پدید آورد که برای رانندگان، همان اندازه خشنود کننده باشد که برای عابران (پاکزاد، 1386: 406).

بیل هیلیر صاحبنظر متاخر است که بر ارتباط میان وضعیت فضایی و حرکت و تحلیل شبکه‏های عمومی که می تواند به نتایج کاربردی در طراحی مناسب تر فضای شهری بینجامد، توجه بسیار نشان داده است. از نظر او حضور مردم احساس ایمنی در فضای عمومی را افزایش داده و ابزارهای اولیه‏ای را که بوسیله آنها یک فضا بصورت طبیعی مراقبت می‏گردد را فراهم می نماید .هیلیر بیش از همه به خاطر فعالیتهایش در زمینه معرفی و گسترش سامانه تحلیل چیدمان فضا[1] شناخته شده است .این سامانه روشی است که “به صورتی گسترده رابطه میان حرکت عمدتا پیاده و وضعیت فضای شهری و همچنین ارتباط میان تراکم های پیاده و کاربری های زمین را آشکار کرده و مستند نموده است “(Carmona et al., 2003, 171). این روش بر ارزیابی ارتباطات و پیوستگی خیابان ها از طریق آزمون ویژگی های شبکه و خطوط دید متمرکز گردیده است .همان گونه که هیلییر اشاره می نماید :

“اگر طراحی شبکه فرامحلی باشد (بدین معنا که به خوبی در آن پیوستگی وجود نداشته باشد)،  الگوی حرکت طبیعی از هم گسیخته گردیده و فضا به بی استفادگی متمایل می شود  .(Hillier, 1996, 161)

از این رو، یک تضاد پایه ای میان راهبردهای طراحی که حضور مردم را تشویق می نمایند و چشم های بر روی خیابان که ایمنی مردم و دارایی ها را تضمین می نماید با راهبردهای طراحی محدودکننده دسترسی و نفوذپذیری که ایمنی مردم و دارایی ها را در داخل نواحی تعریف شده تامین می نمایند، وجود دارد . درحالی که هر دو ایده مزیت ها و کاربردهای خود را دارند، موضوع تعیین کننده به تراکم حرکت عابر پیاده مربوط می‏باشد.

مایکل.ای.آرث، هنرمند، طراح منظر/ خانه/ شهری، آینده‏نگر و نویسنده معاصر یکی از جدیدترین ایده‏های مرتبط با حرکت پیاده در فضاهای شهری را پیشنهاد داده است .نظریه او موسوم به نوپیاده گرایی[2]که در سال 1999 ارائه گردید، یک دگرگونی آرمانگرایانه‏تر از نوشهرسازی در نظام موجود برنامه ریزی شهری است .نوپیاده گرایی مشکلات همراه با نوشهرسازی را معرفی کرده و کوششی در جهت حل مسائل گوناگون اجتماعی، بهداشتی، انرژی، اقتصادی، زیبایی شناختی و زیست محیطی با تمرکز ویژه بر کاهش نقش اتومبیل می باشد. یک محله یا شهرک جدید که از نو پیاده گرایی استفاده می کند، یک دهکده پیاده[3] نامیده می شود .

دهکده های پیاده می توانند در طیفی از تقریباً عاری از اتومبیل تا امکان دسترسی پشتی تقریباً هر خانه و محل کار متغیر باشند، اما مسیرهای عبوری پیاده ها همیشه در جلو هستند .با حذف خیابان سواره جلویی و جایگزینی آن با یک مسیر عبوری درختکاری شده، خطی پیاده در واقع بر سفرهای جایگزین با تأثیرات کم همچون پیاده روی و دوچرخه سواری تأکید گردیده است .در سال 2005 آرث نوپیاده‏گرایی را بعنوان بخشی از راه حل بازسازی نیواورلئان پیشنهاد نمود .(http://en.wikipedia.org) (کاشانی جو، 1388: 99).

Space Syntax

New Pedestrianism (NP)

Pedestrian Village

        مدرسه هوشمند

تا چند سال قبل، آموزش رایج در مدارس کشور، یک آموزش سنتی و یا به عبارت دیگر آموزش فقط شنیداری بود. حداکثر اقدام تصویری در خصوص موضوعات مورد آموزش، نصب بعضی پوسترهای رنگی بر روی تخته سیاه کلاس بود. در روش دیداری- شنیداری سعی می شود آموزش به کمک فیلم ، انیمیشن، نماهنگ و … ارائه گردد. در این روش ماندگاری مطلب بیشتر است . در ضمن در روش دیداری- شنیداری مطالب علمی در محیطی جذابتر و در مدت زمان کمتر قابل انتقال است (شفیع پورمطلق و همکاران، 1390: 21).

در مدارس معمولی، طرح درس معلم شامل مجموعه ای از دستورالعمل ها، برنامه های درسی، سئوالات و تمرینات اضافه، امتحانات کلاس و … می شود. اما در مدارس چندرسانه ای علاوه بر این موارد، معلم از مواد آموزشی چندرسانه ای شامل فیلم، عکس، صدا، اسلاید و … استفاده می کند تا کیفیت و ماندگاری آموزش را ارتقا بخشد. این قدم اول در راه حرکت به سمت مدارس هوشمند است.
درباره ی تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر نظام آموزشی (و به طور خاص مدارس) دو رویکرد متفاوت وجود دارد. برخی معتقدند، اثر فناوری های جدید تدریجی است و صرفاً انتقال برنامه ی درسی سنتی را کارآمدتر می سازد و در واقع، دسترسی به اطلاعات سریع تر می شود. رویکردی دیگر معتقد است ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات به مدرسه ها، هدف ها و ابزارهای تعلیم و تربیت را به طور اساسی تغییر می دهد. از این دیدگاه فناوری اطلاعات بر مرزهای ساختاری نظام آموزش سنتی فایق می آید.با این که موارد بالا از دستاوردهای استفاده از فناوری اطلاعات است، با این حال ساده لوحانه است اگر تصور کنیم ورود فناوری اطلاعات (در جلوه های متفاوت آن : اینترنت ، رایانه ، چند رسانه ای و …) به تنهایی باعث انقلاب آموزشی شود. اگر فرهنگ یاد دهی- یادگیری در نظام آموزشی تحول نپذیرد، ورود فناوری های اطلاعاتی نه تنها تحولی ایجاد نخواهد کرد ، بلکه به تقویت سنت های محافظه  کارانه ی آموزشی منجر خواهد شد. لذا تغییر در مدرسه سنتی به سوی مدرسه هوشمند نیازمند تغییر در نظام آموزش و پرورش کشور می باشد و هیچگاه راه اندازی مدارس هوشمند میسر نخواهد شد مگر ساختار نظام آموزش و پرورش تغییر یابد . این امر نیازمند برنامه ریزی حداقل بیست ساله می باشد. این تغییر می بایست قدم به قدم و با درایت و تفکر باشد.

2-2-2-           مفهوم مدارس هوشمند

در سال 1984، دیوید پرکینز و همکارانش در دانشگاه  هاروارد، طرح مدارس هوشمند را به عنوان تجربه ای نوین در برنامه های آموزش و پرورش، با بهره گرفتن از فناوری اطلاعات و ارتباطات ارائه نمودند. این طرح به تدریج در چند مدرسه اجرا گشت و بعدها تا حدودی توسعه یافت، به طوریکه امروزه برخی از کشورهای توسعه یافته در امر فناوری اطلاعات، همچون مالزی، از این مدارس جهت تربیت نیروی انسانی در برنامه های توسعه خود استفاده می کنند. در تعریف این نوع مدارس گفته شده است که مدرسه هوشمند یک مدرسه و محیط آموزشی فیزیکی است که کنترل و مدیریت آن مبتنی بر فناوری رایانه و شبکه می باشد و محتوای اکثر دروس الکترونیکی و سیستم ارزشیابی و نظارت آن نیز هوشمند است و در فرایند آموزش به تفاوت استعداد وتوانایی دانش آموز توجه می شود . بنابراین مهمترین ویژگیها و خصوصیات این مدارس عبارتند از :

الف) در مدارس هوشمند معلمان می توانند با بهره گرفتن از بانکهای اطلاعاتی و برنامه های نرم افزاری و غیره دروس جدیدی را با توجه به نیازها و علائق دانش آموزان طراحی نمایند و یا اینکه دروس موجود را تغییر داده و اصلاح نمایند بنابراین محتوای آموزشی دروس در این مدارس تا حدودی متفاوت با مدارس دیگر خواهد بود (عبدالوهابی و همکارن، 1391: 5).