معیارهای خیابان ممتاز در فضاهای شهری و مولفه‏های آن

- معیار اجتماعی و فرهنگی: انسان محور بودن، ایمنی و امنیت، نمادها ایرانی اسلامی، هویت و حس تعلق

- معیار منظر و اصول زیباشناسی: نورپردازی، سرزندگی، ادراک و تناسب

معیار محیط زیستی: پوشش گیاه، آسایش اقلیمی، هدایت و دفع مناسب رواناب‏ها، مصالح سازگار با محیط زیست

معیار خدماتی و رفاهی: مبلمان، قابلیت دسترسی، پاکیزگی و نظافت، راحتی و آسایش

پیاده راه

یکی از مهمترین جنبه‏ه ای حضور انسانی در فضاهای شهری که سبب سرزندگی و پویایی این فضاها و نیز افزایش نقش اجتماعی آنها می‏شود، حرکت پیاده است. پیاده‏راها، معابری با بالاترین حد نقش اجتماعی هستند که در آنها تسلط کامل با عابر پیاده بوده و از وسایل نقلیه موتوری تنها به منظور سرویس دهی به زندگی جاری در معبر استفاده می‏شود. پیاده‏راها، ابزاری برای فعالیت جمعی بخصوص در ارتباط با اقتصاد شهری، کیفیت محیطی و سلامت اجتماعی‏اند (پاکزاد، 1384: 274).

در این باب پتانسیل یک مکان برای استفاده به وسیله افراد پیاده، میزان مطلوبیت محیط مصنوع برای حضور مردم، زندگی، خرید، ملاقات، گذران اوقات و لذت بردن از آن در یک پهنه است (Nosal,2009).

پهنه پیاده مکانی است که ساکنان آن با هر سن و توانایی می‏توانند امنیت و راحتی ، تناسب و جذابیت در پیاده‏روی را ، نه تنها در هنگام فراغت بلکه در استفاده از تجهیزات و آمدوشد نیز احساس کنند (انجمن شهرسازی آمریکا،1387).

پیاده راه قسمتی از فضای شهری است که به دلیل دارا بودن برخی پتانسیل های خاص، در تمام و یا بخشی از ساعات شبانه روز کاملا بر روی حرکت سواره بسته شده و به طور کامل به حرکت عابران اختصاص می‏یابد(محمدی و همکاران، 1392: 9-1).

امروزه، پیاده‏راها یکی از مهمترین فضاهای شهری و عرصه‏های عمومی در شهرها هستند که بویژه به دلیل شاخصه مقیاس انسانی و ایجاد پویایی و افزایش تعاملات اجتماعی در عصر ارتباطات بسیار مورد توجه هستند. همچنین این محورها، دارای عملکردهای متنوع گذران اوقات فراغت مانند استراحت، بازی و سرگرمی هستند که بر جذابیت آنها به عنوان یک فضای شهری بیش از پیش می‏افزاید (حبیبی، 1378).

مسیرهای پیاده را می توان به عنوان راه هایی که به دور از معابر سواره بوده و طیف وسیعی از کاربران شامل عابرین، دوندگان، دوچرخه سواران و … از آن استفاده می کنند، تعریف نمود (سازمان برنامه ریزی منطقه ای سن دیه گو، 1388: 100).

پیاده مدار کردن عبارت است از ایجاد خیابان ها یا فضاهای رها از آمد و شد سواره. هنگامی که در سال 1971 اولین مکان عمومی در سیدنی استرالیا به منظور صرف استفاده عابران پیاده اختصاص یافت سیاست مدار محلی مسئول این امر(لئوپورت که خودش را به عنوان وزیر عابران پیاده نامید) همواره بر گفتن این جنبه مثبت تاکید داشت که آن خیابان برای عابران پیاده باز شده بود و نه این که بر روی آمد و شد سواره بسته گردد.(Cowan; 2005: 285). منطقه مخصوص پیاده منطقه ای است که به منظور برتری دادن به محیط، ورود اتومبیل های سواری را به آنها ممنوع می کنند و ورود سایر وسایل نقلیه موتوری به آن تنظیم می شود.(وزارت مسکن و شهرسازی، 1375: 1)

برنامه ریزی و ایجاد پیاده‏راها دارای مزایایی است که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- افزایش حضور پیاده در شهرها به افزایش تعامل میان شهروندان و شهر کمک می کند.

- در بسیاری موارد کاهش تعداد وسایل نقلیه موتوری در نواحی مرکزی شهرها با هدف بهبود کیفیت محیط شهرها انجام می گیرد و خود موجب کاهش آلودگی های محیطی صورتی و آلودگی هوا و همچنین حفاظت نواحی تاریخی و بناهای ارزشمند معماری می شود. چنین اقدامی در عین حال مشوقی است برای ساکنان منازل و واحدهای تجاری خدماتی منطقه تا خود به بهبود کالبدی محیط شان بپردازند.

- از دیگر مزایای این حرکت افزایش ایمنی پیاده و بهبود خدمات در شهرهاست. تاثیر اجتماعی ایجاد پیاده‏راها در مجموع مثبت و سازنده است، چرا که تمامی سنین و اقشار اجتماعی را به صحنه شهر جذب می کند و امکان فعالیت های متنوعی را در فضاهای عمومی شهری به شهروندان می دهند(حسینیون، 1383: 68).

- منطقه مخصوص پیاده منطقه­ای است که به منظور برتری دادن به محیط، ورود اتوموبیل­های سواری را به آن ممنوع می­ کنند و ورود سایر وسایل نقلیه موتوری به آن تنظیم می‏شود. (وزارت مسکن و شهرسازی، 1375 نقل شده توسط کاشانی جو، 1389)

از مهمترین دستاوردهای تبدیل خیابان سواره به پیاده می توان به موارد زیر اشاره نمود:

-افزایش تعاملات اجتماعی، حضور مردم و درک بهتر فضا

-تشویق ساکنین در بهبود محیط کالبدیشان

-تقویت و بهبود جایگاه اقتصادی محدوده و ایجاد تنوع و فرصتهای بیشتری جهت خرید

-شکل گیری قرارگاه های رفتاری مناسب در سطح محدوده

-حذف اتومبیل و کاهش آلودگی هوا و آلودگی صوتی ایجاد فضایی امن و ایمن برای پیاده