معیارهای ارزیابی پیاده‌راه‌

بیش از هر چیز باید توجه داشت که در مکانیابی و طراحی پیاده‌راه‌ها لازم است ابعاد مختلفی در نظر گرفته­شود. در پیدایش رویکرد پیاده­مداری، علاوه بر شهرسازان و طراحان محیط، جامعه­شناسان و متفکران اجتماعی نیز نقش موثری داشته اند. به همین دلیل، برنامه ­ریزی و طراحی پیاده، صرفاً جنبه کالبدی یا ترافیکی ندارد، بلکه با اهداف وسیع اجتماعی و فرهنگی نیز همراه است (قربانی و جام کسری 1389، 62). در این تحقیق چهار بعد اجتماعی ـ اقتصادی، کالبدی ـ فضایی، دسترسی و ترافیک و طراحی شهری برای معرفی شاخص ­ها و معیارها در نظر گرفته­شده­است:

2-19-1- معیارهای اجتماعی ـ اقتصادی

از جاذبه­های پیاده‌راه‌ها می­توان به برگزاری نمایشگاه­های فصلی و ارائه آثار هنری، تئاتر خیابانی و … جهت شادابی و نشاط اجتماعی و پویایی و جذابیت فضایی (مرتضوی 1390) اشاره نمود. همچنین احداث پیاده‌راه‌ها عمدتاً با قرارگیری در امتداد نقاط جاذب فرهنگی و تاریخی باعث تقویت زندگی اجتماعی و فرهنگی می­گردد. از دیگر شاخص­ های مهم غلبه فرهنگ پیاده‏روی، میزان ایمنی و امنیت در خیابان (معینی 1389) و فعالیت 24 ساعته فضای شهری (کاشانی­جو 1390) می­باشد.

2-19-2- معیارهای کالبدی ـ فضایی

ساماندهی پیاده‌راه‌ها یکی از عوامل موثر در رونق مراکز خرده فروشی سنتی و جدید و دسترسی آسان به خدمات جزئی ولی ضروری روزمره محسوب می­ شود. (مهدیزاده 1379, 16). وجود کاربری‌های  مختلط تجاری و مسکونی شرط اصلی برای فعالیت 24 ساعته پیاده‌راه‌ها به عنوان فضای شهری است و به خصوص به استقرار خرده­فروشی­ها در طبقات اول و کاربری‌های  مسکونی در طبقات بالا تاکید می­ شود (کاشانی­جو 1390). وجود مغازه­های تجاری، دستفروشان، رستوران­ها، کافه تریاها جهت ایجاد جذابیت و افزایش سرزندگی و تنوع محیط(مرتضوی 1390) ضروری است. شکل زیر تنوع کالبدی در هر سه بعد را نشان می­دهد:

2-19-3- معیارهای ترافیک و دسترسی

سفرهای پیاده باید در پیوند با سفرهای سواره برنامه ­ریزی شود. بدون حضور فرد پیاده سایر انواع ترددها بی­معنا خواهد بود. بنابراین تردد پیاده باید لزوم برنامه ­ریزی برای انواع دیگر ترددها را فراهم سازد و در برنامه ­ریزی حمل و نقل درون شهری در اولویت قرار گیرد.  به علاوه مسیرهای پیاده باید به صورت شبکه ­ای به هم پیوسته، کلیه فعالیت­های شهری متصل کند به طوری که دسترسی فرد پیاده به سهولت امکان­ پذیر باشد (قریب 1383, 20).

احداث ایستگاه­های تاکسی و محل توقف اتومبیل برای سوار و پیاده نمودن مسافران در نزدیکی گذر عابر پیاده ضروری است. همچنین طرح پیاده‌راه نباید باعث به وجود آمدن تراکم ترافیک در سایر قسمت­ های منطقه مرکزی تجاری گردد (پاکزاد 1384, 280).

2-20- معیارهای طراحی شهری

ایجاد کف­سازی مناسب، توجه به خط آسمان، طراحی بدنه­ ها و محیط اطراف، می ­تواند کیفیت مسیر را ارتقاء بخشد. برای جلوگیری از یکنواختی مسیر ایجاد نقاط مکث ضروری است. به وجود آوردن مکانهایی برای نشستن، نصب چراغ­های روشنایی مناسب، سرویس­های بهداشتی عمومی جزو عناصر مورد نیاز طراحی ماهرانه مسیر محسوب می­ شود. علاوه بر این ایجاد سیستم جهت­ یابی روشن و واضح ولی بدون مزاحمت، می­ تواند طراحی مسیر را تکمیل کند (قریب 1383, 20). توجه به اثرات اقلیمی در پیاده‌راه‌ها، آلودگی زیست محیطی، نقش پوشش گیاهی و … (مهدیزاده 1379, 7) نیز ضروری است.

2-21- فعالیت‏های عابران پیاده

روابط اجتماعی هسته اصلی جامعه محسوب و سبب می‏شوند افراد جامعه با گسترش پیوندهای خود، اقداماتشان را در ساختار جامعه تسهیل نمایند و از این طریق به اهداف خود دست یابند. همه افراد در جامعه به نوعی در تلاش برای برقراری ارتباط با دیگران هستند تا مبادلات خود در زمینه های مختلف سرعت بخشند (باستانی و صالحی هیکویی، 1386).

اگر فضاها برای انجام فعالیت‏های پیاده‏روی، ایستادن و نشستن، جذاب باشند، فعالیت‏های اجتماعی زمینه خوبی برای رشد خواهند داشت (Gehl,1987).

حیات بخشی فضاهای پیاده شهری از طریق رعایت ایمنی و مقیاس انسانی برای عابر پیاده، رعایت تناسب معبر پیاده با رفتارهای عابرین و تنوع فضایی و بصری و ارتقای ادراک حسی برای حواس پنجگانه عابرین در معبر پیاده امکان پذیر است (احمدی و حبیب، 1387).

پیاده‏راه‏سازی و آرام سازی ترافیک میتواند موجب خلق حس مکان و افزایش اهمیت مکان گردد. مطالعات انجام شده توسط گهل (1989) نشان می‏دهد که خیابانهای پیاده نه تنها جاذب فعالیت‏های ضروری (پیاده‏روی و خرید) می‏باشند بلکه فعالیت‏های اختیاری (فعالیت‏هایی که تنها زمانی فرد آنها را انجام می‏دهد که شرایط و مکان آن فراهم باشد مانند قدم‏زنی، نشستن و حمام آفتاب) و فعالیت‏های اجتماعی (فعالیت‏هایی که مستلزم حضور افراد دیگر می‏باشد از جمله گفتگو و برخورد چهره به چهره) را نیز گسترش می‏دهد (Gehl, 1989: 17-15).