فضای شهری

فضاهای شهری یا عرصه‏های عمومی مکان اصلی زندگی اجتماعی شهروندان و اساس و بنیان دانش- حرفه طراحی شهری و برنامه‏ ریزی شهری هستند. از این رو از اهمیتی بسزا در پویایی محیطی و حیات مدنی برخوردار هستند(کاشانی جو، 1393: 12). فضای عمومی و فضا برای عموم مفاهیمی متفاوتند. منظور از عمومی، جمهور یا جمع شهروندان با قابلیت تعامل و گفتمان اجتماعی است. بنابراین فضای شهری به عنوان سخت افزار زندگی اجتماعی و جنب و جوش شهری شرط لازم برای تمرین دموکراسی و تعامل سازنده بین شهروندان است (تیبالدز، 1383: 15).

فضای شهری جزئی است، لاینفک از ساخت اصلی شهر و از دو عنصر اساسی میدان و خیابان تشکیل می شود. فضای شهری به ترکیبی اطلاق می شود، که فعالیت ها، بناهای مختلف فرهنگی، اجتماعی، اداری، تجاری و مانند آن وعناصر و اجزاء شهری به صورتی آراستۀ، هماهنگ و واجد نظم و بالطبع با ارزش‏های بصری سازمان یافتۀ باشد (توسلی، 1379 :34). فضای شهری کلیه سازهای شهری از جمله خیابان‏ها، ساختمان ها، میدان ها و آب نماها، پارک ها و سایر عناصر شهری است (بحرینی، 3:1378). فضای شهری بخشی از فضاهای باز و عمومی شهرها هستند که به عنوان تبلور ماهیت زندگی جمعی می‏باشند، یعنی جایی که شهروندان در آن حضور دارند. فضای شهری صحنه ایست که داستان زندگی جمعی در آن گشوده می‏شود. فضایی است که به همه مردم اجازه می دهد که به آن دسترسی داشته باشند و در آن فعالیت کنند .فضاهای شهری، مکان‏هایی هستند که به عموم شهروندان تعلق داشته، منحصر به جنبه کالبدی و فیزیکی نبوده و درحقیقت با حضور انسان و فعالیت اوست که معنا می یابند( کاشانی‏جو،1389، 96).  فضاهای شهری عرصه اصلی زندگی و فعالیت مردم و مهمترین مکان برای نمایش دادن و اهمیت بخشیدن به رویدادها و وقایع اجتماعی هستند (سلطانی و نامداریان، 126،1389). این فضاها در هر سطح و عملکردی، باید دارای ویژگی‏هایی باشند تا بتوانند نیازهای استفاده‏کنندگان خود را تامین نموده و خواسته‏های آنان را مرتفع گردانند. وجود آسایش، راحتی، تامین امنیت، رعایت استانداردهای اقلیمی در طراحی و نیز وجود خوانایی، سرزندگی و پویایی در فضاها و فراهم نمودن زمینه مشارکت‏های مردمی؛ به عنوان اصلی‏ترین ویژگی‏هایی هستند که یک فضای شهری در حالت ایده آل باید داشته باشد. فضای شهری ایده‏آل فضایی است که در آن عدالت شهروندی رعایت شده باشد و همه شهروندان، حتی اقشار آسیب پذیر، بتوانند از این فضا استفاده کنند. اگر یک فضای عمومی بعد از گذشت سال‏ها، همچنان به عنوان فضای زنده شهر مطرح باشد و مردمان بارها به دیدارش بشتابند و از دیدار آن خاطره‏ایی به یاد ماندنی و ویژه در ذهن ایشان شکل بگیرد، می‏توان گفت که آن فضا به فضای عمومی موفق تبدیل شده است (پورجعفر و همکاران، 1389: 29).

شورای عالی شهرسازی و معماری ایران به استناد ماده 53 آیین نامه نحوه بررسی و تصویب‏ طرح‏های توسعه و عمران محلی، ناحیه­ای، منطقه­ای و ملی و مقررات شهرسازی و معماری کشور و در راستای وظایف محوله به وزارت مسکن و شهرسازی براساس ماده 30 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در جلسه مورخ 7/5/1387 در ذیل ماده یک از فصل یکم (تعریف انواع طرح‏ها) تعریف زیر را تحت عنوان «طراحی فضای شهری» تصویب و به انواع طرح‏ها اضافه نمود:

بنابراین شرط اساسی برای اینکه یک فضای عمومی فضای شهری تلقی شود، این است که در آن تعامل و تقابل اجتماعی صورت گیرد (رفیعیان، 1381).

فضای شهری، فضای خالی بین ساختمان ها نیست، بلکه مفهومی است دربرگیرنده­ی محیط کالبدی، فعالیت‏ها، رویدادها و روابط میان آنها (مدنی پور، 1384

urban Space

پیاده ‏راه ها در تعاملات اجتماعی (نمونه موردی: خیابان مدرس شهرکرمانشاه)