مفهوم قرارداد در حقوق قرارداد­های تجاری بین­ المللی

نویسندگان حقوقی قرارداد را مترادف عقد به کار برده­اند و ماده 183 قانون مدنی ایران عقد را چنین تعریف می­نماید:

عقد عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آن­ها باشد.

ولی عده­ای از حقوقدانان اشاره به کامل نبودن این تعریف نموده ­اند و در تعریف عقد بیان داشته اند:

توافق دو انشاء متقابل است که به منظور ایجاد اثر حقوقی انجام می­ شود.

ویلیام گادوین تعریف جالبی از قرارداد را در کتاب خود ارائه داده است و در این تعریف قرارداد را به اعتبار قواعد و مقرراتی که بر آن بار می­ شود تبیین می­نماید، وی در تعریف قرارداد آورده است: ما می­توانیم بگوییم که یک قرارداد توافقی است که بین دو یا تعدادی از طرفین  که باعث ایجاد حقوق و تعهداتی می­گردد که مطابق سیستم حقوقی که بر قرارداد اعمال می­شوند،به آن ملتزم می­شوند.

و اما از قراردادهای تجاری بین ­المللی تعاریف مختلفی ارائه گردیده است که هر کس بنا به مطالعات و دیدگاه­ های خویش به آن اشاره نموده است، که در ذیل توجه شما را به برخی از آن­ها جلب می­نماییم:

معاملات تجاری بین ­المللی عبارتند از صدور کالاها و یا خدمات از یک کشور به کشوری دیگر که کشور واردکننده نامیده می­ شود.همانطور که می­بینیم در این تعریف اشمیتوف دایره شمول قراردادها را بسیار محدود نموده و مسئله مهم این است که امروزه قراردادهای تجاری بین المللی در بسیاری از بخش­ها دانش بنیان گردیده­اند و این دانش فنی است که مورد انتقال قرار می­گیرد. البته اگر بتوانیم دایره شمول تعریف خدمات را بسط دهیم شاید بتوانیم انتقال دانش فنی را نوعی انتقال خدمات تلقی نماییم.

قرارداد بین ­المللی که فی­الواقع قرارداد اقتصادی و یا تجاری بین ­المللی است، عبارت از عقدی است که جهت خرید و یا هر نوع تعهد دیگری در مورد انتقال کالا و یا خدمات و غیره بین دو یا چند شخص حقیقی یا حقوقی و سازمان دولتی در دو کشور مختلف منعقد می­ شود. نکته­ای که در این تعریف باید به آن اشاره کرد این است که بسیاری از حقوقدانان قراردادهای منعقده میان سازمان­های دولتی را معاهده می­دانند و بسیاری دیگر آن را در زمره قراردادهای بین ­المللی بررسی می­نمایند و آن­ها را مشمول قراردادهای تجاری بین ­المللی نمی­دانند. بنابراین در زیر توجه شما را به یکی از این تعاریف جلب می­نماییم؛

اصطلاح قرارداد بین ­المللی در معنای اخص کلمه شامل عهدنامه و مقاوله­نامه­های دوجانبه بین دولت­ها می­گردد.اما در معنای عام، قرارداد بین ­المللی شامل آن دسته از قراردادهایی نیز می­گردد که یک طرف آن دولت ( یا سازمان­های وابسته به آن) و طرف دیگر آن، یک شخصیت حقوق خصوصی خارجی باشد.( مانند قراردادهای نفتی ایران) اما قراردادهای بین ­المللی در معنی اعم، به قراردادهای منعقده بین  شرکت­ها و اشخاص خصوصی و دو یا چند کشور را شامل می­ شود و فقط بر قراردادهایی که یک طرف یا دو طرفش دولت هستند اطلاق نمی­گردد.

قرارداد منعقد شده بین طرفین به متن آن خلاصه نمی­ شود، بلکه عناوین، تعاریف، اصطلاحات، بیان اهداف قرارداد، خصوصیات افراد، ارجاع به کنوانسیون­ها، پروتکل­ها، قراردادهای نمونه و اصول و مبانی پذیرفته شده، همگی جزئی از قرارداد را تشکیل می­ دهند. به عبارت دیگر قرارداد مجموعه ­ای است که بایدآن را درکلیت خود مورد مطالعه و تفسیر قرارداد.

- کاتوزیان،ناصر،1386،دوره مقدماتی حقوق مدنی،اعمال حقوقی:قرارداد-ایقاع،چاپ دوازدهم،تهران،شرکت سهامی انتشار،صفحه18

- William, Godwin, 2013, International Construction Contracts, A Handbook with commentary on the FIDIC design-build forms, first edition, India, Wiley-Blackwell A John Wiley & Sons Ltd. Publication, p3.

- اشمیتوف،کلایو، 1387،حقوق تجارت بین الملل،ج1،ترجمه بهروز اخلاقی و همکاران، چاپ اول،تهران، انتشارات سمت،

- محمدی، داوود، 1379، حقوق بازرگانی بین ­المللی <حوزه ­های کاربردی>،چاپ اول،تهران،انتشارات نوپردازان،ص24.

- بزرگ ­پناه،محمد،1383،بررسی ابعاد حقوقی انواع قراردادهای رایج در صنعت نفت بعد از جنگ جهانی دوم،پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ص4.

-  قشقایی، حسین، 1378، شیوه تفسیر قراردادهای خصوصی در حقوق ایران و نظام های حقوق معاصر، چاپ اول، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ص147.