مفهوم بزهکاری

برای تبیین بزهکاری ابتدا باید واژه جرم را تعریف کنیم. )از لحاظ لغوی جرم عبارتند از: گناه، خطا؛ تفسیر و کلمه بزهکار اسم فاعل از این کلمه به معنای عامی، تبهکار و گناهکار و در معنای صفتی  مجرمانی ترجمه می شود).

جرم یک قاعده زبانی یا قانون فیزیکی نیست که دارای مفهوم ثابت و لایتخری از این 2 رابطه با جوامع و مکاتب حقوقی و اجتماعی و غیره حتی در رابطه به مذاهب و  ادیان معنای متفاوتی پیدا می کند و هرکدام را به گونه ای تعریف کرده اند مثلا: گاروفالو حقوقدان معروف جرم را این چنین تعریف می کند: جرم عبارت از عملی است که خلاف نوعی از احساسات شرافتمندانه خداپرستانه انجام می شود.

کارارا در تعریف جرم گفته است:«جرم تجاوز از حدود و قوانین کشور است که به وسیله کسی انجام شود به شرطی که شخص مرتکب مکلف یا مجاز به انجام آن باشد و در ضمن برای آن تجاوز مجازات تعیین شده باشد»

بزهکاری در معنا و مفهوم لفظی عبارت است ترک انجام وظیفه قانونی و یا ارتکاب عمل خطایی که الزاما عنوان جرم ندارد. در ایران بزهکار به کسی گفته می شود که مرتکب عملی است که قانونی آن را منع کرده است و یا ترک عملی که انجام آن واجب و ملزم دانسته است گردد بدین ترتیب جرم در این تعریف بر مبنا اصلی قانونی بودن جرایم و مجازات است.

الف) تعریف بزهکاری در اصطلاح حقوقی

از دیدگاه حقوقدان مجرم کسی است که مرتکب جرم می شود. کسی که مبادرت به فعل یا ترک فعلی که مطابق قانون جرم شناخته شده است. فعل یا ترک فعل مجرمانه در چارچوب قانون بی حرکت باقی می ماند. انجام فعل یا ترک فعل یا ترک فعل مجرمانه موجب تولد جرم می شود. و مجرم است که محور سوال در مورد رفتار خویش قرار می گیرد.

تعریف بزه دیده از دیدگاه مندلسون اینگونه است که:

بزه دیده شخصی مستقل یا متعلق به یک مجموعه است که متحمل آثار دردناک عوامل گوناگون شده که این عوامل دارای نتیجه های مختلف فیزیکی، روانی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و همچنین حوادث طبیعی می باشند و بزه دیدگی را یک واقعیت اجتماعی زیستی، روانی می داند که توسط آسیب پذیری یک فرد بوسیله آن چه متحمل شده است می تواند مشخص گردد هرچند این امر جرم نباشد.

دکتر محمد فاضل مجنی علیه را صاحب حقی دانسته است که مورد تعدی تجاوز قرار گرفته باشد. وی در بیان مصادیق مجنی علیه، در جرم سرقت، مال باخته و در جرم ایراد ضرب و جرح، انسان مضروب و مجروح را به عنوان مجنی علیه نام می برد.

در دیدگاه حقوقی منظور از مجنی علیه کسی است که از جرم و یا عمل خسارت بارغیر مجرمانه (شبه جرم) متضرر شده است. به هر حال مراد از قربانی در بحث مجنی علیه شناسی، قربانی مستقیم جرم است.

دهخدا، علی اکبر، دایرت المعارف فارسی، ص 484

فیض، علیرضا، تطبیق در حقوق جزای اسلام، جلد اول،تهران 0انتشارات امیر کبیر، چاپ اول، 1369، ص 59

mendelson

فاضل، محمد، العبادی الدامه فی التشریع الجنایی، دمشق، مطبعه الداودی، ص 257

علی حسین، نجفی ابرند آبادی ، تقریرات درس جرم شناسی ( بزه دیده شناسی ) ، تهیه و تنظیم : فاطمه ثنا ، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، سال تحصیلی 73-74، ص 238