در آغاز سده ی 21 ،دوره جدیدی از حیات بشر آغاز شده و ناشناس ماندن، بیگانگی اجتماعی، بی خبری، فقر فرهنگی و نداشتن امنیت روانی یا پشتوانه های اجتماعی از پدیده هایی بوده كه موجبات دل مشغولی بیشتر جامعه شناسان گردیده! آنچه كه در شرایط حاضر در شهرهای كشور و از جمله شهر بندرعباس مطرح است، اینست كه از زمان تغییر تركیب جمعیتی شهرها و متراكم شدن آن ها، شاهد نوعی تغییرات در روابط همسایگی و محلی بوده ایم. به عبارت دیگر مهاجرت از نقاط مختلف كشور و ساكن شدن در یك محله از یك سو سبب بروز  اختلاط فرهنگی شده و از سویی دیگر انگیزه ها برای تماس و ارتباط بین همسایگان را از بین برده است. معضل دیگر شهرهای امروز بافت های فرسوده پراكنده در سطح شهر است – بافت مساله دار شهری و بافتی كه با معضلات چندی دست و پنجه نرم می كند- كه این امر نهایتا منجر به كاهش منزلت اجتماعی و اعتبار محله در نزد ساكنین شهر می شود.

 

همه این مسائل می تواند زمینه ساز   آسیب های اجتماعی ای چون فرار ، طلاق ، اعتیاد ، خشونت ، روسپیگری و … که می توان از آنها به عنوان انحراف از هنجارهای اجتماعی نام برد و دیگر مشکلات و بزهکاری ها شوند. هنگامی که انحراف و بزهکاری در افراد جامعه رخ می نماید ، عوارض آن محدود به فرد نمانده، بازتاب آن به جامعه باز خواهد گشت و گاه حتی به یک جامعه نیز محدود نمی ماند. تاثیر ناهنجاری براساس نوع فرهنگ و میزان پایبندی افراد به آن فرهنگ متفاوت بوده و می تواند گاه به سرعت با الگوسازی به صورت یک اپیدمی نمایان شود.

 

 

یکی از راه حل های مناسب که امروزه مورد اجماع عالمان اجتماعی است، پدید آمدن حرکت های اجتماعی با مشارکت محله هاست که سبب بالا رفتن تعلق اجتماعی شهروندان می شود. هر گونه اقدامی که منجر به بالا رفتن توانمندی اجتماعی و فرهنگی شهروندان خصوصـا در سطح محـلات گردد، می تواند نتایج مثبتی در کاهش آسیب های اجتماعی به دنبال داشته باشد و طرح حاضر نیز در واقع به دنبال دستیابی به چنین نتایجی در سطح یكی از محلات قدیمی و فرسوده شهر بندرعباس به نام محله شاه حسینی است.

 

 

بر همین اساس است که تشکیل مجموعه‌ای با عنوان مركز محله براساس ضوابط محله‌ای می‌تواند مشارکت مردم در امور فرهنگی و اجتماعی را به همراه داشته باشد و همچنین با ارائه آموزش های مورد نیاز و حتی برگزاری دوره های فنی و حرفه ای در این مركز به افزایش سطح فرهنگ عمومی و توانمندی گروه های مختلف ساكن در محله كمك نماید.

 

 

این مركز می تواند و باید پذیرای گروه های مختلف اجتماعی و سنی جامعه ساكن در محله باشد، به این منظور و برای ترغیب اهالی به آمدن به این مركز و حتی در پایین ترین سطح گذران اوقات فراغتشان در آنجا و داشتن تعامل با هم محله ای های خود، باید كاربری های تفریحی و تجاری متنوع فرهنگی را نیز در مجموعه گنجاند!

 

 

در مرکز محله می توان با یك برنامه ریزی اساسی به تجمع دوستان، عدالت اجتماعی،تاثیرپذیری، نظارت و تقویت انسجام اجتماعی، همفكری و مشاوره تخصصی و ارائه راهكارهای موثر در كاهش آسیب های اجتماعی دست یافت و در بالاترین سطح هدف مطلوب این است كه محله به پایداری اجتماعی برسد. بنابراین سئوال اصلی این تحقیق آن است که “آیا طراحی یك مركز فرهنگی- اجتماعی – تفریحی در محله می تواند گام موثری در راستای كاهش آسیب های اجتماعی آن محله بردارد؟”

 

 

 

 

 

 
1-2.  ضرورت و اهمیت تحقیق .

 

 

آسیب های اجتماعی در مفهوم عام خود کم و بیش در کلیه جوامع بشری نمود دارند و این مسایل به هر مقیاس و اندازه ای که در جامعه وجود داشته باشند، دربردارنده ی هزینه های فردی و اجتماعی در شرایط کنونی و آینده خواهند بود. علاوه بر هزینه های مستقیمی که این پدیده های اجتماعی به دنبال دارند، هزینه های غیرمستقیمی چون تأثیرگذاری در فرایند تولید و خدمات، آلوده کردن محیط اجتماعی، فراهم سازی زمینه انحراف نسل جدید و نیز هزینه های درمان، پیشگیری و… که بر دوش جامعه گذاشته می شود را به دنبال خواهد داشت و از همه مهم تر بنیان خانواده ها را به عنوان ستون و اساس جامعه به خطر خواهد انداخت. با توجه به جایگاه این پدیده ها و هزینه های آن، پرداختن بدان امری ضروری است.

 

 

یكی از عوامل مؤثر در وقوع جرم، محیط اجتماع و زندگی است و بررسی موضوعاتی همچون كیفیت و نحوه معماری مسكن و چگونگی

 شهرسازی در جوامع و شهرهای مختلف یك كشور و یا محله‌های متفاوت یك شهر مبین تأثیرگذاری محیط بر بزهكاری است. نوع و كیفیت معماری و شهرسازی در كاهش یا افزایش وقوع جرایم تأثیر بسیاری دارد؛ هرچند در تصویب قوانین به این موضوع توجه چندانی نشده است، به گونه‌ای كه امروزه درصد قابل توجهی از جرایم مخل نظم، امنیت و آسایش عمومی‌افراد ناشی از همین موضوع؛ یعنی بی‌توجهی به معماری و شهرسازی صحیح و اصولی است و فقدان ضمانت اجرایی كیفری مؤثر در قوانین مربوط به شهرسازی و معماری مشكل را مضاعف نموده است.

 

 

در بررسی تاریخی موضوع آشكار می‌گردد كه نقش معماری و شهرسازی در كاهش وقوع جرایم مورد توجه برخی قانون‌گذاران بوده است. به عنوان مثال، در قانون «حمورابی» كه مشتمل بر جرایم متعددی است، به این موضوع پرداخته شده است. ماده 22 این قانون مقرر داشته بود: «اگر یک معمار برای كسی خانه‌ای بسازد و در اثر اهمال او _حتی بعد از چند سال_ خانه خراب شود و موجب مرگ صاحب آن گردد، سازنده خانه را باید كشت؛ اما چنانچه خرابی خانه سبب مرگ پسر صاحبخانه شود، پسر سازنده محكوم به مرگ خواهد شد.» این ماده قانونی اگرچه دارای ایرادهایی از جمله مخالفت با اصل شخصی بودن مجازات‌ها و عدم تناسب مجازات با عمل ارتكابی است؛ اما بیانگر اهمیت نوع و كیفیت معماری و نقش آن در جرایم (اعم از كاهش یا افزایش) در آن دوران بوده و نوعی عامل بازدارنده برای جلوگیری از اهمال معمار به شمار می‌آمده كه خود باعث پیشرفت معماری و شهرسازی می‌شود.

 

 

شهرسازی و نیز معماری ساختمان‌ها رابطه مستقیمی با جرم دارد.از این روست كه برخی كشورها در حوزه معماری جنایی به گونه‌ای علمی عمل می‌كنند و در طراحی ساختمان‌ها و شهرها توجه ویژه‌ای به این موضوع دارند كه این توجه سبب جلوگیری از بروز جرم و جنایت تا حد ممكن می‌شود.[1]

 

 

رفتار انسانی در محیط، تحت تأثیر طراحی آن محیط قرار دارد. این نظریه تأکید دارد که با بهینه سازی فرصت های ناظر، تعریف مشخص و واضح از قلمرو و ایجاد تصویری مثبت از محیط می توان مجرمان را از ارتکاب جرم بازداشت. موضوع كاهش آسیب های اجتماعی یك موضوع موقتی تلقی نمی شود، بلكه به صورت بخشی از زندگی ساكنین محلات ظاهر می شود.

 

 

از جمله مباحثی كه امروزه در محافل دانشگاهی و علمی بر سر زبان هاست، بحث سرمایه اجتماعی و فرهنگی است كه با بحث كاهش آسیب ها قرین است و یكی از عوامل موثر تقویت این نوع سرمایه و بالا بردن سطح فرهنگ محله و روابط همسایگی، تجربه, دانش و آگاهی افراد است. ارائه آموزش های مورد نیاز افراد در سطح محلات می تواند به بالابردن این سرمایه ها كمك نموده و نقش بسیار موثری در كاهش آسیب ها و معضلات اجتماعی ایفا نماید. بر اساس تحقیقات صورت گرفته (عمدتا در كشورهای غربی) هرچه سرمایه اجتماعی و روابط محلی در محله بیشتر باشد، میزان سرقت و نیاز به پلیس و نیروهای كنترل كننده رسمی كمتر بوده است.

 

 

با توجه به موارد فوق و نیز از آنجایی كه در پارادایم های جدید توسعه، رویكردهای محله محور با تاكید بر توسعه محلی به صورت جدی ای مورد تاكید قرار گرفته؛ بر آن شدم كه پایان نامه خود را در مقیاس محله ای تعریف نموده و با طراحی یك مركز فرهنگی- اجتماعی- تفریحی محله ای در راستای كاهش معضلات فرهنگی و اجتماعی تلاش نمایم.

 

 

دلیل انتخاب محله شاه حسینی عبارتست از:

 

 

1..مواجه بودن آن با كمبود سرانه و استاندارد

 

 

2.پایین بودن كیفیت زیست شهری و فرسودگی بافت كه به دنبال خود آسیب های اجتماعی نیز به همراه دارد که برخی از این آسیب ها عبارتند از:

 

 

 

• آلودگی های محیطی

 

 

• اضطراب و نگرانی ساكنین

 

 

• وجود ناامنی

 

 

• رواج فعالیت های غیر سالم و غیرمجاز

 

 

• اعمال بزهكارانه از قبیل فروش مواد مخدر و مشروبات الكلی، زورگیری، سرقت و خشونت و…

 

 

• ناپایداری و كاهش سطح امید اهالی محل

 

 

واضح است كه تمام این ناامنی و معضلات اجتماعی توسط پلیس و نیروهای امنیتی قابل كنترل می باشند، اما نباید شرایط را برای رواج و گسترش این معضلات باز گذاشت و باید با برنامه ریزی صحیح و اصولی برای نهادینه كردن ارزش های فرهنگی و سوق دادن ساكنین محله به سمت هنجارهای اجتماعی در جهت رفع این آسیب ها تلاش كرد لازم به ذکر است که طرح حاضر          می تواند به عنوان یک طرح کاربردی برای سازمان هایی چون بهزیستی، نیروی انتظامی و سازمان مبارزه با مفاسد اجتماعی, دانشکده های معماری سراسر کشور, استانداری استان هرمزگان,  شهرداری و شورای اسلامی شهر بندرعباس, سازمان مسکن و شهرسازی استان هرمزگان,  اداره کل کار و امور اجتماعی, دفتر امور زنان و خانواده, سازمان امور زندان ها,  اداره کل بهزیستی, اداره کل ورزش و جوانان, اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی, گروه های سرمایه گذار بخش خصوصی و… مورد استفاده قرار گیرد.

 

 

[1] http://hesam-law.blogfa.com/post-25.aspx

 

 

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)