صنایع غذایی

غذا علاوه بر سلامت و لذتبخشی، سهم قابل ملاحظه ای در هزینه های زندگی دارد. طی سال های اخیر هزینه مواد غذایی در ایران، همواره سهمی بین 22 تا 25 درصد از هزینه های خانوار شهری و تا 37 درصد از هزینه های خانوار روستایی را داشته است (فاطمی امین و مرتضایی،1392).

صنایع غذایی نقش مهمی در اقتصاد دارند. بیش از 10 هزار واحد تولیدی صنایع غذایی در کشور وجود دارند که 15 درصد از اشتغال بخش صنعت را در بر می گیرند. صنایع غذایی (کد 15 آیسیک) 2.9 درصد از تولید ناخالص داخلی کشور و 15 درصد از ارزش افزوده بخش صنعت را در سال 1389 با قیمت های ثابت سال 1376 تشکیل می دهند (فاطمی امین و مرتضایی، 1392).

از یک طرف افزایش جمعیت به همراه گسترش شهرنشینی و افزایش سطح درآمد سرانه، نیاز به بسته بندی، نگهداری و فرآوری مواد غذایی را روز به روز افزایش داده است و از طرف دیگر، صنایع غذایی به عنوان حلقه واسط بین کشاورزی و دامپروری با مصارف نهایی نقش مهمی در مدیریت زنجیره و توازن تولید و مصرف دارند.

صنایع مواد غذایی در حال حاضر با فشار روز افزون موسسات و انجمن های سبز برای تضمین ملاحظات زیست محیطی در فعالیت هایشان هستند. از سوی دیگر فشارهای داخلی برای برای افزایش سودآوری در رقابت شدید بازار افزایش یافته است. منابع کلیدی در فرایند صنعت مواد غذایی شامل آب، مواد اولیه (ارگانیک و غیر ارگانیک) و انرژی می باشد (کریشنان، 2008).

مهم ترین موضوعات زیست محیطی در صنایع غذایی شامل(کریشنان، 2008):

ضایعات آب: در صنایع غذایی کیفیت و حجم پساب بسیار متغیر است. به طور کلی پساب این نوع صنایع دارای خصوصیات ذیل است:

الف – کثرت مواد آلی

ب – کثرت مواد زائد نیمه جامد در مواد شناور

ج  - تابعیت از تغییرات شدید فصلی و دمایی

به دلیل آن که در چنین صنایعی از فلزات سنگین و سمی در خط تولید استفاده نمی شود بنابراین پساب این صنایع سمی نیست. به طور کلی پساب صنایع غذایی به سه دسته پروتئینی، روغنی و هیدراتهای کربن قابل تقسیم است. از شاخصهای دیگر پساب صنایع مذکور، غلظت زیاد روغن ، نیتروژن و فسفر در آنها است. اکسیژن خواهی بیوشیمیایی BOD)‏) صنایع ‏‏ نشاسته و تولید نوشابه بسیار زیاد است.

ضایعات جامد: موضوع اصلی نگرانی در این نوع ضایعات شامل ضایعات ارگانیک و بسته بندی        می باشد. ضایعات ارگانیک در صنایع مختلف لبنی، اسنک ها، کیک و شیرینی، کنسروی و … متفاوت می باشد که شامل محتویات محصولات می باشد. ضایعات بسته بندی ها عمدتاً شامل مؤلفه های بیشماری می باشد که عمدتاً پلاستیک، مقوا، شیشه و یا فلزی هستند (کریشنان، 2008).

براساس آخرین آمار اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در سال 90 بالاترین سهم مصرف آب در میان گروه‌های فعالیت صنعتی در بخش صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی، صنایع مواد غذایی و آشامیدنی و تولید فلزات اساسی می باشد. که جمعا بیش از 40 درصد آب مصرفی صنعت را استفاده کرده‌اند. این سه گروه فعالیت تقریبا بیش از 80 درصد آب صنعتی در کارگاه‌های بالاتر از 10 نفر کارکن را استفاده می‌کنند. همچنین طبق همین آمار مصرف آب در صنعت کشاورزی سالیانه بین 80 تا 90 میلیارد متر مکعب تخمین زده شده است.

      [1] Krishnan

      [2] Biochemical Oxygen Demand