با ورود انسان به عصر اطلاعاتی و دست یابی به تکنولوژی ارتباطات و فن آوری اطلاعات و تولد فضای مجازی عرصه­ای دیگر در زندگی انسان امروز پدید آمده و با رشد سریع دنیای مجازی در چند سال گذشته، تجربه زندگی جدید و متفاوتی برای بشر فراهم شده است. از طرفی همانطور که این جهان مجازی مرزهای و قلمروهای سرزمینی را در نوردیده و خود را از قید  و بند زمان و مکان رها ساخته است، در عین حال با جهان واقعی پیوند تنگاتنگی دارد.

ورود بشر به جهان مجازی شرایط جدیدی را به دنبال داشته­است. در این دنیا انسانها هویت جدیدی پیدا می­کنند و می­توانند در دنیای باز نمایی شده مجازی خود را باز بیابند. فضای مجازی که منشا تحولات گوناگون در زندگی بشر بوده، به همان اندازه که شرایط زندگی را بهبود بخشیده، زمینه مساعدی برای ارتکاب جرم نیز بوده است.

جرم و جنایت سابقه طولانی در زندگی انسان دارد. به عبارت دیگر جرم پدیده اجتناب ناپذیر سازمان اجتماعی است. تاریخ نشان می­دهد به موازات به وجود آمدن جرم در جامعه انسانی، بشر همیشه به دنبال راهکارهایی برای مبارزه و پیشگیری از آن بوده است.

علم جرم شناسی دارای یک پیشینه صد ساله است و در حقیقت در پی کشف عوامل جرم زا و شرایط موثر در بروز رفتارجنایی بوده تا به مدد آن و البته  بهره­گیری از تمامی تخصص­های علمی به روش های پیشگیری از حدوث جرایم و روش های درمان و اصلاح و تربیت  بزهکاران دست یابد.

جرم شناسی در حوزه سایبر دارای گسترده­ای وسیعی از شخصیت شناسی بزهکاران سایبر و ریشه­یابی  بزهکاری سایبر با روش های پیشگیرانه از اینگونه جرایم است.

قربانیان جرایم سایبر در واقع قربانیان پیشرفت تکنولوژی هستند اما نکته قابل توجه در این بین آن است که بسیاری از بزه­دیدگان جرایم سایبری براحتی طعمه بزهکاران سایبری می شوند.

لذا ما بر این باوریم که قربانیان جرم سایبری همیشه بی گناه نیستند و چه بسا خودشان ناخواسته آغازگر بزه سایبری هستند. ضعف شخصیتی، فقدان اطلاعات کافی در رابطه با محیط مجازی و عدم دقت در محافظت داده­ها مواردی است که قربانی بزه سایبری را در قربانی شدنش مساعدت می­کند.

عوامل بسیاری در شکل گیری جرایم سایبری موثرند همچون عوامل اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، مشکلات روحی و روانی که جرم سرقت در فضای مجازی  هم شکل گرفته از این عوامل است. در بررسی علل و انگیزه های سرقت می توان از عوامل متعددی نام برد که در یک بررسی کلی می­توان به دو دسته از عواملی که در این پدیده تاثیر قابل توجهی دارند اشاره نمود:

• علل اجتماعی،اقتصادی

2- علل و انگیزه روانی- عاطفی.

بدون تردید فقر اقتصادی و نیاز مالی تاثیر به سزایی در ارتکاب سرقت سایبری دارد. فقر و محرومیت مادی یکی از  مهمترین عوامل به وجود آورنده سرقت است. فردی که دچار این آسیب اجتماعی است از یک سو از لحاظ روانی احساس حقارت ومغبون بودن می­کند، از جامعه طلبکار می­شود و از سوی دیگر چون  جامعه را مسئول محرومیت و فقر خود می پندارند نوعی احساس انتقام در او پرورش می یابد.

بسیاری از سرقت سایبری بیش از آن که ریشه اقتصادی داشته باشد، ناشی از عوامل سیاسی و اجتماعی است. از قبیل افزایش توقعات، تجمل گرایی به ویژه توسط رهبران جامعه، که علاوه بر تاثیر نامطلوب در جامعه، انگیزه ارتکاب جرایم مالی را افزایش می­دهد.

لذا مهمترین مسئله در مقابله با جرایم سایبری مسئولیت پذیری دولت در سیاست گذاری کارشناسانه و همه سو نگر برای تدوین سیاستها، قوانین و مقررات مناسب حمایتی، هدایتی، نظارتی است در این مسیر بهره گیری از توان علمی و اجرایی کشور، رویکرد میان رشته­ای و میان بخشی ضروری است. باید با توجه به خصوصیت مجرمین سایبری و علل و انگیزه­های سرقت سایبری راه معقولی برای پیشگیری این جرایم در نظر گرفت. آیا فرقی نیست بین افرادی که به قصد تفنن و خود نمایی مرتکب سرقت  در فضای مجازی  می­شوند با افرادی که دارای تخصص فنی و دانشگاهی هستند که مرتکب جرایم خطرناک و جدی می­شوند که موجب خسارت هنگفت می­گردد؟

راه عاقلانه برای پیشگیری جرایم سایبری کدام است؟ سختگیری­های قانونی و مراقبت از افراد مانند طناب کشی های وسط استخر برای عبور نکردن شناگران در محدوده امن و به کارگیری غریق نجات های متعدد، یا آموزش علمی شنا؟

مجازات زمانی بازدارنده­است که زمینه­های ارتکاب  جرم را از بین ببریم. البته این گفته بدان معنا نیست  که متهمان را از مجازات  معاف کرد بلکه این گفته توصیه می­کند که زمینه جرم را بشناسیم تا به نتیجه مطلوب برسیم. به گفته یکی از جامعه شناسان:«پلیس­های آینده مجبور خواهند بود که قانون را نه به وسیله اسلحه بلکه به وسیله مغزشان به اجرا بگذارند.»

لذا در این رساله مختصر بر آنیم تا ضمن تبیین سرقت در فضای مجازی به عنوان یک پدیده­ای که حاصل گسترش تکنولوژی است به بررسی و شناسایی عوامل موثر در گرایش و افزایش سرقت سایبری بپردازیم تا با توجه و عنایت پروردگار بتوانیم راهکارها و پیشنهادهایی جهت پیشگیری و کاهش سرقت در فضای مجازی ارائه بنماییم.

[1] . بای ح و پورقهرمانی ب، 1388، بررسی فقهی حقوق جرایم رایانه‌ای، انتشارات سمت، چاپ اول، ص215  .

[2]  . باستانی ب، 1390، جرایم کامپیوتری و اینترنتی جلوه نوین بزهکاری، انتشارات بهنامی،  چاپ سوم، ص22 .

[3] . فضلی م، 1391مسئولیت کیفری در فضای سایبری، معاونت حقوقی و توسعه قضایی قوه قضاییه، انتشارات خرسندی، ص25.