1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

 

 

 

 

1-4- انگیزه تحقیق

 

انگیزه محقق از انتخاب موضوع پایان نامه موردنظر، بررسی و شناخت جایگاه نهضت جنگل در تقویت هویت ملی ایران می‎باشد.با توجه به اینکه نهضت جنگل در استان گیلان به وقوع پیوست و این جانب با توجه به علاقه مندی که به استان خودم دارم و این ناشی از وجود علاقه به مکان است، پرداختن به موضوع جنگل را لازم دیدم. از طرفی علاقه به شخصیت میرزا کوچک خان به عنوان یک انقلابی و مبارز علیه استبداد و استعمار نیز تا حدودی مشوق انتخاب موضوع فوق گردید. چرا که شخصیت میرزا کوچک در نزد مردم گیلان بسیار مهم و مورد توجه است. به طوری که در ادبیات گیلگی و تاریخ محلی نهضت میرزا بازتاب گسترده ای یافته است. بنابراین اقناع حس کنجکاوی از یک طرف و علاقه به میرزا به عنوان یک مبارز آزادیخواه گیلانی از طرف دیگر زمینه ، توجه اینجانب را به موضوع فوق فراهم آورد.

 

 

 

 

 

1-5- اهداف تحقیق

 

 

 

1. بررسی عوامل ژئوپلیتیک در شکل گیری، تداوم و استمرار نهضت جنگل.

 

1. بررسی تاثیر نهضت جنگل برحفظ و ماندگاری هویت ملی ایران.

 

 

 

 

1-6-سؤال تحقیق

 

بدون تردید هر تحقیقی در راستای شکل گرفتن سئوال یا سئوالاتی در ذهن محقق انجام می‌گیرد و شخص پژوهشگر همواره تلاش می‌کند تا در طول تحقیق به شیوه‌ای علمی‎و دقیق به پاسخ‌های مناسب و قانع کننده‌ای برای سئوالات خود دست یابد. ضمن اینکه برای انجام یک تحقیق خوب پرسش‌ها خیلی اساسی‌اند و این پرسش‌ها ما را به دانش جدید یا در حل مسئله‌ای ویژه‌ هدایت می‌کنند (پارسونس و نایت، 1386: 63). با توجه به موضوع تحقیق که به(تحلیل پیامد­های ژئوپولیتیک مقاومت نهضت جنگل در هویت ملی ایران) می­پردازد، نگارنده سؤالی به شرح زیر تدوین نموده است.

 

از این رو مهم ترین پرسش ها ی تحقیق عبارتند از:

 

الف) تأثیر نهضت ها و بحران‎های داخلی و خارجی در شکل گیری نهضت جنگل چگونه بود؟

 

ب) تأثیر نهضت جنگل در حفظ هویت ملی ایران چگونه بوده است؟

 

 

 

 

1-7- فرضیه‎های تحقیق

 

در یک بررسی علمی‎لازم است محقق برای تعیین دقیق و تبیین منطقی اهداف تحقیق فرضیه ها را مطرح سازد، زیرا به عنوان استخوان بندی طرح مطالعاتی مطرح می‌باشند. فرضیه، توجیه و تبیین‎های حدسی معینی را درباره ی واقعیات عرضه می‎کند و پژوهشگران را در بررسی این واقعیات و تجارب کمک و هدایت می‌کند. فرضیه یک پیشنهاد توجیهی و به زبان دیگر راه حل مسئله است که هم به یافتن نظم و ترتیب در بین واقعیات کمک می‌کند و هم باعث استنتاج می‎شود (حافظ نیا، 1386: 111).

 

با توجه به سؤال تحقیق که دستیابی اهداف گوناگونی را دنبال می‌کند برای جهت دهی سؤال تحقیق و هدایت آن در راستای چارچوبی منسجم، دو فرضیه زیر مطرح گردید:

 

 

• به نظر می‎رسد، نهضت ها و بحران‎های داخلی و خارجی در شکل­گیری نهضت جنگل تأثیرگذار بوده است.

 

• به نظر می‎رسد، نهضت جنگل در راه تحقق استقلال کشور و تقویت هویت ملی ایران تلاش می‎کرد.

 

1-8- محدوده مورد مطالعه

 

محدوده مورد مطالعه این تحقیق، به طور کلی کشور ایران و به طور اختصاصی استان گیلان را شامل می‎شود. پژوهش حاضر سعی دارد تا ضمن بررسی موقعیت جغرافیایی محدوده مورد مطالعه،به تحلیل نقش آفرینی نهضت جنگل در تقویت هویت ملی جمهوری اسلامی‎ایران بپردازد.

 

 

 

 

1-9- تعریف مفاهیم و واژه ها

 

 

1-9-1-هویت

 

هویت به معنی «چه کسی بودن» است؛ اینکه یک فرد یا یک گروه انسانی خود را چگونه می‎شناسد و می‎خواهد چگونه بشناساند یا چگونه شناخته شود. هویت پاسخی به نیاز طبیعی در انسان برای شناساندن خود به یک سلسله عناصر و پدیده‎های فرهنگی، تاریخی و جغرافیای است. پدیده‎هایی چون سرزمین سیاسی مشترک، دین مشترک، زبان مشترک، خاطرات سیاسی مشترک، دیدگاه ها و آداب و رسوم، ادبیات و هنرهای مشترک را تشکیل می‎دهد و هویت در درجه نخست زاییده محیط جغرافیایی است (مجتهدزاده، ۶۶:۱۳۸۶). هویت ها معناهایی کلیدی هستند که ذهنیت افراد را شکل می‎دهند و مردم به واسطه آن ها نسبت به رویدادها و تحولات محیط زندگی خود حساس می‎شوند. مردم به دیگران می‎گویند که چه کسی هستند و مهمتر اینکه به خودشان نیز می‎گویند که چه کسی هستند و سپس می‎کوشند به گونه ای رفتار کنند که از آن کسی که تصور می‎کنند هستند، چه انتظار می‎رود (تاجیک،۱۳:۱۳۸۴).

 

 

 

 

1-9-2- ژئوپلیتیک

 

ژئوپلیتیک: عبارت از مطالعه اثرگذاری عوامل جغرافیایی در تصمیم گیری­های سیاسی صاحبان قدرت است.(مجتهدزاده،20:1381)

 

کیلن، که اصطلاح ژئوپلیتیک را در سال 1899 وضع کرد، آن را به عنوان «تئوری دولت به عنوان یک ارگانیسم جغرافیایی یا پدیده‌ای در فضا» توصیف می‌کند. از دید کارل هاوس هوفر پدر ژئوپلیتیک آلمان ژئوپلیتیک علم تازه‌ای از دولت می‌باشد، دکترینی بر جبر فضایی تمامی‎فرآیندهای سیاسی که بر بنیان‌های گسترده‌ای از جغرافیا، به ویژه جغرافیای سیاسی قرار دارد. ریچارد هارتشورن آن را به عنوان جغرافیای مورد استفاده برای اهدافی خاص که فراتر از تعقیب دانش قرار می‌گیرد، تعریف می‌کند. ادموند ولش، ژئوپلیتیک را مطالعه‌ای مرکب از جغرافیای انسانی و علم سیاسی کاربردی می‎داند که تاریخ آن به دوران ارسطو، مونتسکیو و کانت باز می‌گردد (کوهن، 1387: 42).

 

 

 

 

1-9-3- ژئوپلیتیک مقاومت

 

مباحث ژئوپلیتیک مقاومت و آنتی ژئوپلیتیک از جمله مباحث مهم در پژوهش ها و نوشته‎های مربوط به ژئو پلیتیک انتقادی می‎باشد. این رویکرد توجهش را صرفاً به رویه سلطه ژئوپلیتیک معطوف نداشته بلکه به رویه دیگر ژئوپلیتیک که مقاومت می­باشد بیشتر توجه می­کند.(راستی و خراسانی،۲۷۷:۱۳۹۱).

 

اکنون با تغییر شیوه‌های مستقیم استثمار و استعمار، وجود خلاء ناشی از قدرت در یک منطقه ژئوپلیتیکی می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد ژئوپلیتیک مبتنی بر سلطه باشد. رقابت شدید و آشکار قدرت‎های جهانی و منطقه‌ای جهت نفوذ به این مناطق و ایجاد روابط ژئوپلیتیکی مبتنی بر سلطه و یا نفوذ از سوی قدرت‎های بزرگ و نابرابر با کشورهای منطقه نیز از دیگر مؤلفه‎های ژئوپلیتیک سلطه در عصر حاضر است. با این وجود، اگر قرن بیستم قرن ژئوپلیتیک بود، قرن بیست و یکم می‌رود تا تجربه‌ای جدید و متفاوت را در این زمینه آغاز نماید. در واقع، دانش ژئوپلیتیکی در نظر دارد تا بر پایه مواضع و موقعیت‎های قدرت و مزیت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بنا گردد. اما همان‎گونه که پروفسور فرانسوی، میشل، فوکونیز بیان می‎دارد، روابط قدرت بدون مقاومت وجود ندارد و مقاومت نیز مانند قدرت از تنوع برخوردار بوده و می‎تواند در قالب راهبردهای منطقه‌ای و جهانی تکمیل شود. بنابراین در مقابل روابط مبتنی بر قدرت، می‌توان هزاران داستان جایگزین را برشمرد که تاریخ را از دیدگاه کسانی که درگیر مقاومت در برابر دولت و کارکرد ژئوپلیتیکی بوده‎اند، قالب‎گیری کرده‏اند. این‌گونه مقاومت‌ها را می‎توان به عنوان ژئوپلیتیک از پایین که از مادون (تحت سلطه) تبعیت می‎کند، توصیف کرد. وضعیتی که طی آن روابط استعماری، سلطه ارتش، سیاست و فرهنگ دولت و طبقات نخبه آن به چالش کشیده می‎شود. نگرشی که زبان حال طبقات تحت سلطه را منعکس می‌نماید و مملو از مبارزات ضد سلطه‌گری و مقاومت در برابر نیروی جبار دولت‎ها در سیاست‎های داخلی و خارجی آنهاست.اینها همان تعابیری هستند که بر اساس آنها جغرافی‎دانانی همچون سیمون دالبی، ژئاروید اتوتایل و پاول روتلج، تحت تأثیر مباحث فوکو، رویکرد ژئوپلیتیک مقاومت را و یا در یک معنای گسترده‎تر، ژئوپلیتیک انتقادی را مطرح کرده‏اند. بر اساس چنین نگرشی، ژئوپلیتیک کلاسیک به فراهم آوردن شرایط سوءِ استفاده قدرت‎های استعماری و سلطه‌گر از اندیشه‎های جغرافیایی متهم می‌گردد (مجتهدزاده، 1381: 291).

 

دانش انتقادی می‏خواهد به مردم نشان دهد جامعه آنها چگونه عمل می‎کند و به آنها امکان می‌دهد تا در تحولات و تغییرات جامعه خود بدانسان که خود می‎خواهند عمل کنند تا دنیای آینده خود را بهتر بشناسند (شکویی، 1378: 124).

 

 

 

 

1-9-4-مفهوم امنیت

 

امنیت در لغت به معنی ایمن شدن، در امان بودن، ایمنی و آرامش و در اصطلاح مفهوم امنیت مصونیت از تعرض و تصرف اجباری بدون رضایت است و در مورد افراد به معنی آن است که مردم هراس و بیمی‎نسبت به حقوق و آزادیهای مشروع خود نداشته و به هیچ وجه حقوق آنان به مخاطره نیفتد و هیچ عاملی حقوق مشروع آنان را تهدید ننماید.(کاظمی،1386:88).

 

امنیت امری است استنباطی که واقعیت یافتنش در محیط مستلزم اقدامات و برنامه ریزی‎های ویژه ای می‎باشد. این حکم فردی در مورد کشورها و منطقه ها نیز جاری است. امنیت برای یک کشور عبارت است از داشتن یا به دست آوردن اطمینان نسبت به سلامت موجودیت و مایملک، نسبت به اعتبار و موقعیت و نسبت به هر آنچه که زیر چتر منافع ملی قرار می‎گیرد. ناامنی هنگامی‎بروز می‎کند که سلامت موجودیت و مایملک و اعتبار و موقعیت و یا منافع ملی یک کشور از سوی قدرت‎های دیگر تهدید شود. به این ترتیب امنیت و قدرت و کنش ها و واکنش ها میان این دو ، نقش پر اهمیتی در مباحث سیاسی استراتژیک و ژئوپلیتیک دارند در حالیکه مفهوم امنیت ثابت است و محتوای جغرافیایی امنیت تابع شرایط زمان و مکان متغییر است.(مجتهدزاده، 1384 : 45 )

 

 

 

 

 

1-9-5-قدرت ملی

 

قدرت ملی به عنوان مفهومی‎ژئوپلیتیکی در برگیرنده یک مفهوم دو بعدی است؛ فلذا این واژه درحالیکه منعکس کننده ویژگی و صفت جمعی برای افراد یک ملت می‎باشد؛ در یک مفهوم دیگر به عنوان یک صفت فردی در رابطه با یک کشور و یک دولت تجلی می‎یابد. وقتی به قدرت در قالب یک جامعه یا ملت نگریسته می‎شود و قدرت را از آنِ آحاد مردم که در بستر سرزمینی مشخص زیست می‎کنند می‎دانند، آنگاه تعریفی که از واژه قدرت ملی در ذهن متبلور می‎شود عبارت خواهد بود از: “برایند قوای ترکیب شده مجموعه انسان ها، که در قالب یک کشور سازمان سیاسی پیدا کرده اند و تشکیل ملت را می‎دهند؛ قدرت ملی آن کشور با ملت می‎نامند”.(حافظ نیا، 1385: 251)

 

قدرت ملی یک دولت- ملت ازطریق ارتش قوی وسلاح‎های نظامی‎پیشرفته به دست نمی‎آید، بلکه توسعه همه جانبه ومتوازن درتمامی‎ابعاد اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی ونظامی‎را طلب می‎کند. به عبارت دیگر قدرت عنصرسیاسی نیست بلکه محصول منابع مادی ورفتاری کشورهاست. قدرت با زور مترادف نیست وتوانایی اعمال قدرت صرفا به شرایط قهرآمیز محدود نمی‎شود ودولت ها باتوجه به حجم عظیم مراودات خود به ندرت به زور متوسل می‎شوند (جونز،1373: 3).قدرت ملی حاصل ترکیب و جمع جبری وجوه مثبت و منفی عناصر و بنیانهای قدرت آن کشور می‎باشد که از پویایی برخوردار بوده و نسبت به ملت‎ها و کشورهای دیگر قابل فهم و درک می‎باشد(حافظ نیا، 1385: 251).

 

 

 

1-10- روش تحقیق ومراحل پژوهش

 

شناخت روشها و مراحل تحقیق از عوامل اساسی در جهت رسیدن به اهداف می‎باشد لذا مراحل و روشهای تحقیق به شرح ذیل می‎باشد. این پژوهش از نوع مطالعات توصیفی، تحلیلی می‎باشد و به روش کتابخانه ای انجام می‎پذیرد. اطلاعات اسنادی و کتابخانه ای از طریق مراجعه به کتب، مجلات علمی‎وپژوهشی، مقالات و سایت‎های اینترنتی گردآوری شده است.مطالعات کتابخانه­ای، به عنوان محور اصلی و اساسی در زمینه دسترسی به اطلاعات و منابع مورد نظر قرارگرفته است و سعی گردیده  با فیش برداری از منابع مختلف و تاکید بر منابع مهم کتابخانه ای زمینه قوام یابی اطلاعات تحقیق بیشتر گردد. اطلاعات به دست آمده بعد از طبقه بندی، مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل قرار گرفته و در این رابطه از جداول و نقشه‎های مربوط به موضوع نیز استفاده گردیده است.

 

 

 

1-11- محدودیت ها وتنگناهای تحقیق

 

یکی از محدودیت­های پژوهش موردنظر کمبود فرصت و زمان بحث و بررسی به صورت جامع در زمینه موضوع مورد مطالعه می­باشد. کمبود منابع پیرامون موضوع فوق از دیگرموانع پیش روی تحقیق تلقی می­گردد، هزینه­های مالی را نیز باید همواره به عنوان یکی از محدودیت­های اساسی در فعالیت­های پژوهشی به شمار­آورد.