در تلاش برای دستیابی به اصول مدون ساماندهی محیط کار ، نظام 5S بیش از همه ی روش های موجود ساماندهی  نظر طالبین این موضوع را به خود جلب نموده است در حقیقت در دهه ی اخیر نظام5S به عنوان یکی از نظام های مهم و شناخته شده در امر ساماندهی محیط کار بخصوص در بین سازمانها و شرکتهای واقع در کشورهای شرق آسیا مطرح و مورد استفاده می باشد .

 

 

این نظام که از دیدگاه و تفکرات مدیریتی ژاپنی سرچشمه گرفته و در اغلب سازمانها و شرکتهای آنها به اجرا درآمده به مرور و با شناخته شدن اثرات مثبت آن، سازمانهای سایر کشورها از به کارگیری این نظام استقبال نموده اند و به طور کلی می توان گفت اثربخشی و کارایی ناشی از اجرای آن مورد تأیید و تأکید اکثر صاحبنظران در امر مدیریت نیز قرار گرفته است .

 

 

5S  نگرش و رویكردی نظام مندبه سازماندهی محیط کار، حفظ قواعد، هنجارها و نگهداری اصول لازم برای انجام درست کارها می باشد. این رویكرد باسازماندهی محیط کار و بابكارگیری روشهای ساده سازی عملیات درجهت انجام کارها بنحوی آسانتر، سریعتر، ارزانتر، ایمنتر و موثرتر اقدام مینماید.

 

 

5S سر واژه پنج کلمه ژاپنیست که شرح داده خواهد شد.

 

 

اجرای 5S برای تحقق هدفهای متعددی اجرامی شود. برخی ازمهمترین هدفها عبارتند ازارتقاء سطح ایمنی و بهداشت و بهره وری ، صرفه جویی درهزینه، کیفیت و پیشگیری ازخرابیها.

درمحیط هایی که بااجرای نظام آراستگی مدیریت می شوند، اشیا زاید و غیر ضروری وجود ندارد و اقلام موجود بانظمی خاص مرتب می شوند و این امر تاحد زیادی موجب صرفه جویی و ایمنی محیط خواهد شد. اجرای منظم مراحل نظام آراستگی، محیطی پاکیزه و بهداشتی رافراهم می آورد و ازهمه مهمتر تلاش برای ایجاد عادتهای صحیح درکارکنان مهمترین عامل درتحقق محیطهای آراسته میباشد .

 

 

«5-S» نظامی است كه در ژاپن بصورت نهادینه مورد استفاده قرار گرفته و نتایج بسیار خوبی را برای واحدهای صنعتی و خدماتی به ارمغان آورده است. نتایجی كه معمولاً با استفاده از این روش حاصل می‌گردد را می‌توان به اختصار به پیشگیری از حوادث، كاهش وقفه كاری و افزایش بهره‌وری در محیط كار عنوان نمود. 5-S سیستم و فنی برای بهسازی و آراستگی در محیط کار می باشد که به منظور برقراری و حفظ فضای کیفی در یک سازمان به کار گرفته می‌شود و وجه تسمیه آن پنج کلمه ژاپنی است که عبارتند از ساماندهی(تفکیک)، نظم و ترتیب، پاكسازی، سازماندهی، تداوم وتعلیم. بطور كلی هدف نهایی 5-S پیشگیری از اتلاف است. علیرغم اینكه سیستم 5-S به ظاهر خیلی ساده و قابل فهم است و انجام آن اصول نیز خیلی ساده به نظر می‌آید ولی عموماً سازمانها و واحدها برای پیاده كردن آن در عمل با مشكلات فراوان روبرو هستند. دلیل این امر را باید در ظاهر ساده آن جستجو كرد. در واقع تحقق 5-S از آن رو دشوار است كه مدیران و پرسنل اجرایی از اهداف و مأموریتهای آن بصورت صحیح اطلاع كاملی ندارند. بنابراین اجرای نظام 5-S و تدارك بستر مناسب برای انجام آن تا زمانی كه اصول آن به خوبی شناخته نشده كاری بسیار دشوار است. به همین خاطر به منظور آشنایی مدیران با این روش هر یك از این اصول معرفی می‌گردند.

 

 

اولین دیدگاهی که راجع به اثر بخشی ارائه گردید (احتمالاً در طی دهه ۱۹۵۰) بسیار ساده بود . در این دیدگاه اثر بخشی بعنوان میزان یا حدی که یک سازمان اهدافش را محقق می سازد تعریف شده بود . اما با گسترش علم مدیریت و سازمان محدودیت این تعریف روشن تر گردید . اگر ما هدفی را که بیشتر محققان سازمانی بر آن اتفاق نظر دارند و شرط ضروری برای موفقیت یک سازمان محسوب می شود مد نظر قرار دهیم ، آن وقت نقطه نظرات روشن تر می گردد ، آن هدف ، بقاست . اگر سازمان به انجام فعالیتهایی مشغول است بعلت آن است که حیاتش را تداوم بخشد . بقاء ارزیابی از تکامل حیات و یا پدیده مرگ است و سازمانها دقیقاً شبیـه انسانها نمی میرند . در واقع بیشتر سازمانها نمی میرند ، آنها تجدید ساختار می شوند ، گاهی به ادغام با دیگر سازمانها روی می آورند ، یا کلاً به حوزه فعالیت جدیدی وارد می شوند و یا در قالب سازمان دیگری شکل می گیرند و این خود تشخیص معادله بقاء را دشوار می سازد . بعلاوه ساده لوحانه است که چنین فرض کنیم سازمانهایی که اثر بخش نیستند بدنبال بقاء نیستند . یا فرض نمائیم سازمانهایی که اثر بخش هستند عمداً در پی بقاء نیستند . تعداد معدودی از تحقیقات صورت گرفته پیرامون اثر بخشی از معیارهای چند گانه استفاده کرده اند و خود معیارها نیز از مقیاسهای عمومی نظیر کیفیت ، روحیه و معیارهای تخصصی نظیر نرخ های حوادث و میزان غیبت در کار تشکیل شده اند و این امر باعث گردیده که اثر بخشی برای افراد مختلف معانی مختلفی پیدا کند . محققانی که از معیارهای چند گانه استفاده کرده اند به این مهم پی برده اند که چون سازمانها ممکن است بر اساس عوامل مختلف و مستقل از هم اثر بخش یا غیر اثر بخش باشند ، لذا نمی توان برای اثر بخشی تعریف واحد وعملیاتی ارائه داد.این باور که اثر بخشی به تعریف در نمی آید بطور وسیعی مورد قبول واقع گردیده است.

 

 

ارزیابی عملكرد در تسهیل اثربخشی سازمانی یك وظیفه مهم مدیریت منابع انسانی تلقی می‌شود. در سالهای اخیر به نقش ارزشیابی عملكرد توجه زیادی معطوف شده است. به عقیده صاحبنظران یك سیستم اثربخش ارزشیابی عملكرد می‌‌تواند انبوهی از مزیت‌ها را برای سازمان‌ها و كاركنان آنها ارزانی دارد. لانجنكر و نیكودیم (1996)، بیان كرده‌اند كه سیستم ارزشیابی عملكرد؛ الف) بازخورد عملكردی مشخصی را برای بهبود عملكرد كاركنان فراهم می‌آورد، ب) الزامات كارآموزی كارمند را معین می‌كند ج) زمینه توسعه كاركنان را فراهم و تسهیل می‌كند، د) بین نتیجه‌گیری پرسنلی و عملكرد ارتباط نزدیكی برقرار می‌نماید و هـ) انگیزش و بهره‌وری كاركنان را افزایش می‌دهد. همچنین رابرتس و پاولاك (1996) معتقدند كه ارزشیابی عملكرد برای مقاصد متعدد سرپرستی و توسعه‌ای از جمله، الف) برای ارزشیابی عملكرد فردی بر حسب نیازهای سازمانی، ب) پیش‌بینی بازخورد به كاركنان در جهت اصلاح یا تقویت رفتار آنها و ج) تخصیص پاداش و ارتقای شغلی افراد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 

• در عین حال، امروزه بسیاری از نظام‌های منابع انسانی و مدیریت معمول، مناسب به نظر نمی‌رسند و الگوهای قدیمی ناكارآمد تلقی می‌شوند. طی دهه اخیر، بسیاری از سازمانها دریافته‌اند كه در عمل فاقد نظام ارزشیابی عملكردی كه بتوان از طریق آن اولویت‌ها و اهداف خود را به كاركنان انتقال داد و بهسازی آنها را پی گرفت، هستند. انسان به دلیل گستردگی حیطه‌های شناختی و استفاده از ابزار‌های مختلفی نظیر احساس، مشاهده، ادراك، تجربه و قدرت تعلق و تفكر در موضوعات مختلف بویژه در ارزیابی و تفسیر رفتار و عملكرد كاركنان حساس بوده و مجموعه این عوامل كاردستیابی مدیران به ارزیابی عملكرد مؤثر را تحت الشعاع قرار داده است(استردویك ،2005 ص10).

 

 

 

این پژوهش به این منظور انجام شد که بتواند پاسخی برای مسئله فوق الذکر بیابد و ابزاری که در این پژوهش مورد استفاده قرار خواهد گرفت پرسشنامه می باشد.

 

 

اهمیت و ضرورت تحقیق

 

 

رقابت روزافزون و تغییرات سریع در عرصه فنآوری یکی از ویژگیهای قطعی و لاینفک دنیای امروز است و همین امر کلیه سازمان ها را به طور اعم و سازمان های پیشرو را به طور اخص وادار نموده تا نسبت به دستیابی به مزیت رقابتی پایدار اهتمام ویژه ای را مصروف نمایند.

 

 

بدون تردید برخورداری از منابعی مانند سرمایه، تجهیزات، منابع اولیه مانند معادن و حتی  فن آوری روز در ایجاد و شکل دهی مزیت رقابتی یک یا چند محصول نقش مهمی دارند، اما آنچه که موجب پایداری و دوام این مزیت خواهد شد بهره گیری از سرمایه عظیم منابع انسانی آموزش دیده و ماهر است که بدون حضور آنها، چرخه یک سازمان بسان عمر یک شمع کوتاه و محدود می گردد.

 

 

عنصرکیفیت جوی، تحول خواهی و منش تعالی به همراه خلاقیت و نوآوری از ویژگی های سرمایه های انسانی است چرا که تحول در رشد شاخص های کیفی در ساختارفکری سرمایه انسانی نهادینه شده است.

 

 

یکی از ویژگیهای منحصر به فرد سرمایه ی انسانی، حضور مؤثر و کارآمد در میدان تحولات و تغییرات سریع و مواجهه با چالش های متنوعی است که سازمان ها همه روزه با آن مواجه اند.

 

 

در این عصر مدیران موفق آنهایی هستند که به کیفیت محصولات و کیفیت زندگی کاری کارکنان همراه با بهره وری و تغییر و نوآوری در سازمان خود توجه خاصی معمول می دارند . کارکنان و زیرمجموعه ، از مدیران انتظار دارند که برای حفظ سطح کیفیت و ارتقاء آن به منظور معرفی شایسته سازمان خود تلاش نمایند.

 

 

بهره وری بعنوان یکی از مفاهیم بنیادین فعالیت های روزمره واقتصادی بر دو مفهوم کارآیی واثر بخشی وابسته است . برای درک بهتر این دومفهوم کل عملیاتی که در یک سازمان برای ارائه محصولات یا خدمات انجام می گیرد را به صورت یک فرآیند واحد در نظر می گیریم که ورودیها( نیروی انسانی ، تجهیزات ، مواد اولیه ، روش ها و منابع مالی ) بعد از پردازش به خروجیها که به شکل محصول وخدمات هستند تغییر می یابند)بمانی،1386 :ص 6)

 

بهره وری عبارت است از استفاده بهینه از منابع سازمان ، اعم از دارایی های فکری ، معنوی و فیزیکی(توسلی ،1381: 3)

 

 

همانطور که ذکر شد بهره وری به دو مفهوم کارآیی واثر بخشی وابسته است پس لازم است دررابطه با دو مفهوم فوق توضیح مختصری داده شود .

 

 

اثر بخشی به معنای تحقق اهداف سازمانی است . برای تعیین میزان اثربخشی باید شاخص های قابل اندازه گیری موجود باشد ، مهمترین شاخص های ارزیابی اثر بخشی یک فرآیند عبارت است از کیفیت کالا یا خدمات ارائه شده ، مدت زمان انجام فرآیند وهزینه انجام آن .

 

 

کار آیی  عبارت است از نسبت خروجی به ورودی ، در ازای ورودیها هرچه خروجی بیشتری بدست آید می توان گفت که منابع بهتر ، مصرف شد ه اند ( بمانی،1386 :ص 6)

 

 

کارآیی به معنای آکاهی به چگونگی انجام کار وانجام صحیح آن هنگامی بهبود می یابد که به ازاء هر واحد  ورودی ، خروجی مفید بیشتری تولید شود (توتل[4]، 1983:ص 11)

 

 

در واقع کار آیی نسبی است که برخی جنبه های عملکرد واحد را با هزینه هایی که برای انجام آن عملکرد متحمل شده مقایسه می کند (کمپل[2]،1977 :ص 23).

 

 

نظام های نوین مدیریت، ابزارهای اصلی در فرآیند توسعه هستند، در این نظام ها بر استفاده بهینه از منابع ،کشف و به کارگیری منابع جدید برای تولید محصولات و خدمات با کیفیت مطلوب و متناسب با نیازهای مشتریان و ذینفعان تأکید می شود. همانطور که در مطالب فوق  نیز اشاره گردید رسیدن به بهره وری بالا هدف مهم هر سازمانی می باشد.

 

 

5S عبارت است از یک سیستم فکری و عملیاتی که با هدف بهبود بهره وری، ارتقای کیفیت و جلوگیری از اتلاف منابع طراحی می شود. این سیستم تلاشی سازمان  یافته برای  انجام  اصلاحات   تدریجی  و مستمر  است  که  با  اجرای  آن بهره وری سازمان افزایش می یابد.

 

 

اهداف

 

 

هدف کلی

 

 

بررسی رابطه پنج اس و اثربخشی کارکنان اداره برق شهرستان بیرجند

 

 

اهداف جزئی

 

 

بررسی رابطه بین  ساماندهی و اثربخشی کارکنان اداره برق شهرستان بیرجند

 

 

بررسی رابطه بین توانمندی نظم و ترتیب و اثربخشی کارکنان اداره برق شهرستان بیرجند

 

 

بررسی رابطه بین توانمندی استانداردسازی و اثربخشی کارکنان اداره برق شهرستان بیرجند

 

 

بررسی رابطه بین توانمندی پاكیزه سازی و اثربخشی کارکنان اداره برق شهرستان بیرجند

 

 

بررسی رابطه بین توانمندی انضباط و اثربخشی کارکنان اداره برق شهرستان بیرجند

 

 

فرضیه های تحقیق

 

 

فرض اول: بین ساماندهی و اثربخشی کارکنان اداره برق شهرستان بیرجند رابطه معنا داری وجود دارد.

 

 

فرض دوم: بین توانمندی نظم و ترتیب و اثربخشی کارکنان اداره برق شهرستان بیرجند رابطه معنا داری وجود دارد.

 

 

فرض سوم: بین توانمندی استانداردسازی و اثربخشی کارکنان اداره برق شهرستان بیرجند رابطه معنا داری وجود دارد.

 

 

فرض چهارم: بین توانمندی پاكیزه سازی و اثربخشی کارکنان اداره برق شهرستان بیرجند رابطه معنا داری وجود دارد.

 

 

فرض پنجم: بین توانمندی انضباط و اثربخشی کارکنان اداره برق شهرستان بیرجند رابطه معنا داری وجود دارد.

 

 

سؤالات

 

 

سؤالات اصلی

 

 

– آیا رابطه ای بین اجرای نظام آراستگی محیط کار 5S و بهره وری سازمانی وجود دارد؟

 

 

– آیا اختلاف معناداری بین مرکز استان و شهرستانها در رابطه با اجرای نظام آراستگی محیط کار5S و بهره وری سازمان وجود دارد.

 

 

سؤالا فرعی

 

 

– آیا رابطه معناداری بین ساماندهی مناسب و افزایش بهره وری وجود دارد؟

 

 

– آیا رابطه معناداری بین وجود نظم و افزایش بهره وری وجود دارد؟

 

 

– آیا رابطه معناداری بین پاکیزگی مطلوب و افزایش بهره وری وجود دارد؟

 

 

– آیا رابطه معناداری بین استاندارد سازی و افزایش بهره وری وجود دارد؟

 

 

– آیا رابطه معناداری بین خود انضباطی و افزایش بهره وری وجود دارد؟

 

 

– کدامیک از مؤلفه ها توانسته است تأثیر بیشتری بر افزایش بهره وری داشته باشد.